Analiza obsydianu znalezionego w Templo Mayor ujawnia skomplikowane powiązania handlowe Mexików

Oryginalny artykuł: Análisis de obsidiana hallada en el Templo Mayor revela las complejas relaciones comerciales de los mexicas 

Sierra de Pachuca stanowiła główne źródło zielonego obsydianu dla Mexików, zmienność tego szkła wulkanicznego w Tenochtitlan, pochodzącego z co najmniej siedmiu innych lokalizacji w Mezoameryce, a także złożoność relacji handlowych to wnioski z analiz przeprowadzonych na artefaktach wykonanych z tego materiału, znalezionych w Templo Mayor. Prace, których wyniki opublikowano w czasopiśmie Proceedings of the National Academy of Sciences przeprowadziła grupa specjalistów, którymi kierował archeolog Diego Matadamas Gomora. Badanie jest efektem współpracy pomiędzy Projektem Templo Mayor (PTM) Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) i Uniwersytetem Tulane w Nowym Orleanie w Stanach Zjednoczonych. 

Prace w laboratorium (fot. Mirsa Islas, Projekt Templo Mayor)

Badania przeprowadzono za pomocą fluorescencji rentgenowskiej na 788 obsydianowych artefaktach z kontekstu rytualnego i nierytualnego, znalezionych w Templo Mayor, datowanych na lata 1375–1520 i odpowiadających ośmiu miejscom pochodzenia: Sierra de Pachuca, Tulancingo i Zacualtipán (Hidalgo), Otumba (stan Meksyk), Paredón (Puebla), Ucareo (Michoacán), El Paraíso (Querétaro) i Pico de Orizaba (Veracruz). 

Wąż wykonany z obsydianiu (fot. Mirsa Islas, Projekt Templo Mayor)

Diego Matadamas Gomora, członek PTM w latach 2009–2017, wyjaśnił, że jest to największa dotychczas przeanalizowana próbka, która pomogła zrozumieć miejsce obsydianu w różnych kontekstach na przestrzeni czasu, poprzez uwzględnienie artefaktów z sześciu z siedmiu różnych etapów budowy Templo Mayor, co umożliwiło analizę diachroniczną. Różnorodność obsydianu wzrosła wraz z konsolidacją potęgi Tenochtitlan. Na wczesnych etapach budowy niemal wyłącznie był obecny obsydian z Pachuca i Otumba. Po pokonaniu Tepaneków z Azcapotzalco i utworzeniu nowego Trójprzymierza nastąpiła nagła zmiana w pozyskiwaniu tego szkła, przechodząc od dwóch lub trzech źródeł przed powstaniem imperium do siedmiu po jego utworzeniu.

Dysk z obsydianiu (fot. Mirsa Islas, Projekt Templo Mayor)

Chociaż złoża te zostały już wcześniej zbadane w ich naturalnych obszarach, a obecność obsydianu stwierdzono w niektórych z tych punktów w Tenochtitlan, to w Templo Mayor odkryto nowe źródła: El Paraíso, Tulancingo i Zacualtipán. Archeolog zauważył, że wcześniejsze badania wysunęły dwie główne hipotezy dotyczące tego szkła wulkanicznego: pierwsza, że eksploatacją i dystrybucją artefaktów wykonanych z tego materiału zarządzało państwo Mexików i druga, że obsydian mógł krążyć dynamicznie w systemach rynkowych, pochodząc z różnych miejsc, bez konieczności płacenia nim w formie daniny.

Miniaturowy nóż z obsydianiu (fot. Mirsa Islas, Projekt Templo Mayor)

Jak podaje Diego Matadamas Gomora, oba systemy współistniały, co pokazuje złożoność relacji handlowych Tenoczków, ponieważ zezwalano na przywóz surowców, takich jak obsydian, z wrogich lub niezależnych terytoriów, w tym z Tlaxcala, Metztitlán i regionu Purépecha, które płynęły w kierunku centralnego Meksyku i najwyraźniej znajdowały się poza ograniczeniami państwa. Specjalista podkreślił wartość zielonego obsydianu z Pachuca, znanego jako Toltecaliztli, cenionego przez kapłanów i elity za jego kolor i jakość jako surowca, z którego wytwarzano skomplikowane artefakty rytualne.

Ostrze strzały wykonane z obsydianiu (fot. Mirsa Islas, Projekt Templo Mayor)

Badania przeprowadzono w okresie od kwietnia 2023 r. do maja 2025 r. Polegały one na odczytaniu próbek archeologicznych za pomocą przenośnego sprzętu do fluorescencji rentgenowskiej z Uniwersytetu Tulane. Jest to nieinwazyjna technika pozwalająca na określenie składu geochemicznego przedmiotów. Następnie próbki geologiczne z różnych złóż poddano analizie jako punkty odniesienia, a potem przeprowadzono analizę statystyczną w celu identyfikacji różnych próbek. Diego Matadamas Gomora podkreśla, że praca ta w dużym stopniu skorzystała na zastosowaniu w PTM precyzyjnego systemu rejestracji, który przypisuje każdemu artefaktowi numer identyfikacyjny, obejmujący dane kontekstowe, pomiary i fotografie o wysokiej rozdzielczości.