Osadnictwo w brazylijskiej Amazonii

Oryginalny artykuł: Water storage made prehistoric settlement expansion possible in Amazonia

Do tej pory uważano, że na terenie Amazonii, w czasach prekolumbijskich, osady powstawały jedynie wzdłuż rzek. Badania prowadzone w ramach szwedzko-brazylijskiego projektu wykazały jednak, że wiele ośrodków było położonych również na obszarach rozciągających się w głębi lądu. Przykładem może być region Santarém w brazylijskiej Amazonii. Per Stenborg, archeolog kierujący grupą szwedzkich badaczy z Uniwersytetu w Göteborgu przekazał, że natrafiono na pozostałości ponad 110 małych osad, z których większość wznosiła się na tzw. Płaskowyżu Belterra. Na ich terenie znaleziono zarówno naturalne, duże zagłębienia terenu, jak i mniejsze, wykonane przez ludzi i służące do gromadzenia wody. Przeprowadzono również datowanie wielu materiałów, w tym ceramiki i węgla drzewnego pochodzącego z palenisk.

Mapy przedstawiające teren, na którym prowadzono prace

O ile ziemie wzdłuż rzek zamieszkiwane były przez tysiące lat, to – zdaniem Stenborga i jego współpracowników – najstarsze osady w głębi lądu pochodzą dopiero z XIV w. n.e., kiedy to nastąpiła ekspansja na tereny wyżej położone. Lata 1300-1500 charakteryzowały się widocznymi zmianami, zachodzącymi w dawnych wspólnotach w tej części Amazonii. Znaczący wzrost populacji był połączony z nowym sposobem gospodarowania zasobami wody i rozwojem rolnictwa. Na obszarze położonym głębiej w lasach deszczowych, zaopatrzenie w wodę podczas pory suchej było bardzo ograniczone. Gromadzenie wody stało się konieczne dla stałego osadnictwa.

Figurka ceramiczna pochodąca z okolo 1300 r. (fot. Per Stenborg)

Jednocześnie badacze doszli do wniosku, że niewielkie osady stanowiły przypuszczalnie części znacznie większej organizacji wspólnot. Dowodem może być znaleziona ceramika, charakteryzująca się takim samym stylem zarówno w przypadku wiosek położonych wzdłuż rzek, jak i tych w głębi lądu. Utworzona sieć osad dawała ludności nie tylko dostęp do różnych zasobów naturalnych, ale również umożliwiała uprawę ziemi przez dłuższą część roku. Tereny nad brzegami rzek były uprawiane podczas pory suchej, gdyż przez sześć miesięcy pory deszczowej były zalewane, a wówczas uprawa była możliwa na obszarach położonych w głębi lądu.