INAH przygotowuje rejestr wszystkich "cenotes" na Jukatanie

Oryginalny artykuł: Emprenden el registro digital de los cenotes de la Peninsula de Yucatan

Od 2000 roku, Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) w Meksyku realizuje różne badania podwodnych jaskiń znanych jako cenotes. Obecnie wspiera nowy projekt interdyscyplinarny, którego celem jest uzupełnienie istniejącej bazy danych i opracowanie dokładnego rejestru wszystkich cenotes na Półwyspie Jukatan. W projekcie, zainicjowanym przez INAH, National Geographic Society, Universidad Tecnológica de la Riviera Maya, Banco de Desarrollo de América Latina (CAF) i Aspen Institute Mexico, uczestniczy grupa archeologów, biologów, geologów, speleologów i nurków. W badaniach zostanie wykorzystany specjalny program komputerowy, dzięki któremu będzie można zebrać tysiące fotografii, wykonywanych pod różnymi kątami, co pozwoli na przygotowanie trójwymiarowych modeli nie tylko materiału archeologicznego, ale i pełnego kontekstu danego znaleziska w poszczególnych cenotes. Program, którego autorem jest Corey Jaskolski, inżynier z National Geographic Society, był już wykorzystywany z powodzeniem w 2013 roku w Projekcie Hoyo Negro i okazał się idealny w badaniach zatopionych jaskiń.

Czaszka w cenote Holtún (fot. Paul Niklen)

Guillermo de Anda Alanís – specjalizujący się w archeologii podwodnej i odpowiedzialny za projekt – przekazał, że na Półwyspie Jukatan, na obszarze 145 000 kilometrów kwadratowych, znajduje się przypuszczalnie około 6000 cenotes. Teren ten obejmuje trzy stany Meksyku: Campeche, Jukatan i Quintana Roo. Prace rozpoczną się w południowej części Półwyspu Jukatan, przy granicy z Belize, w stanie Quintana Roo, w tym w Bacalar, Chumpón, Carrillo Puerto, José María Morelos, Muyil i Tinum. Znaczna część badań nad rozpoznaniem systemu cenotes na Półwyspie Jukatan jest skoncentrowana w rejonie Tulum (stan Quintana Roo), jednym z najważniejszych miejsc archeologicznych w Ameryce ze względu na podwodną jaskinię Hoyo Negro, gdzie odkryto nie tylko najlepiej zachowany szkielet kobiety sprzed 12-13 tysięcy lat, ale i szczątki fauny z plejstocenu.

Archeolog Guillermo de Anda (fot. Karla Ortega)

Po zlokalizowaniu wszystkich cenotes, zostaną pobrane próbki wody w celu przeprowadzenia analizy biochemicznej. Ważną rolę odgrywają również badania antropologiczne, które pozwolą zrozumieć znaczenie cenotes dla współczesnych Majów, zamieszkujących okolice. Zgodnie z wierzeniami dawnych Majów, cenotes symbolizowały przejścia do świata podziemnego oraz były związane z dualizmem dzień-noc, zimno-ciepło, nieurodzaj-żyzność i życie-śmierć.

Jedna z zatopionych jaskiń cenote (fot. Guillermo de Anda, INAH)

Jak podaje Guillermo de Anda, do tej pory przygotowano trójwymiarowe obrazy ludzkich czaszek, naczynia ceramicznego i szczątków psa, stanowiących dary ofiarne złożone w cenote Holtún w Chichén Itzá. Zdołano dostrzec detale, które nie były widoczne pod wodą, jak deformacja czaszki oraz uszkodzenia i porowatość kości. Na ich podstawie ustalono, że czaszka należała do osoby, która nie była pochodzenia majańskiego. Sporządzono też wirtualny model platformy o szerokości 20 metrów, na której znaleziono wspomniane ofiary. Badania objęły też setki najróżniejszych materiałów z czasów prekolumbijskich, w tym ceramikę, szczątki kostne kilkunastu osób, kości zwierząt, jadeitowe paciorki, przęśliki, rzeźby przedstawiające człowieka-jaguara i postacie atlantów. Dary ofiarne dowodzą wysiłków podejmowanych przez Majów, którzy starali się dotrzeć do wnętrza cenotes, zamieszkiwanego przez boga deszczu Chahka, aby błagać go o przychylność. Wcześniejsze badania, przeprowadzone przez klimatologów (między innymi Marka Brennera) wykazały, że w latach 800-1200 n.e. panowały na Jukatanie susze, co mogło mieć związek ze złożeniem przez Majów tak licznych darów w cenote Holtún.

Model czaszki z cenote Holtún (fot. Corey Jaskolski)

Guillermo de Anda uważa, że cenotes na terenie Chichén Itzá odzwierciedlały kosmogram, którego centrum stanowiła Piramida Kukulkana, a cztery kierunki wyznaczały cenotes: Holtún, Święte Cenote, Xtoloc i Kanjuyum, leżące w odległości, odpowiednio: 2600 m, 400 m, 500 m i 1700 m i tworzące wraz z Piramidą Kukulkana formę krzyża. Co prawda już wcześniej meksykański znawca architektury prekolumbijskiej Ignacio Marquina i amerykański astronom John B. Carlson sugerowali możliwe istnienie takiego kosmogramu w Chichén Itzá, ale wówczas brakowało jeszcze informacji o cenotes Holtún i Kanjuyum. Obecnie, po odkryciu, że Piramida Kukulkana została wzniesiona nad cenote, nabiera to większego znaczenia. Zdaniem Guillermo de Anda, podczas ostatniej fazy konstrukcyjnej w Chichén Itzá (IX-XI w. n.e.) uwzględniono kosmogram, który nawiązuje do typowego dla Mezoameryki pojmowania wszechświata jako przestrzeni z czterema stronami i centrum jako piątym kierunkiem.

Czytaj też:  Zatopiona grota Hoyo Negro (stan Quintana Roo, Meksyk) stanowi prawdziwą kapsułę czasu   

                  Piramida Kukulkana w Chichén Itzá została wzniesiona nad cenote

                  Nowe jaskinie i cenote Majów