W Ndachjian–Tehuacán odkryto świątynię boga Xipe Totec

Oryginalny artykuł: Descubren el primer templo dedicado a Xipe Totec en la zona arqueologica de Ndachjian-Tehuacan

Chociaż Xipe Tótec (“nasz pan odarty ze skóry”), związany z żyznością, cyklem rolniczym i wojną był bardzo ważnym bóstwem dla prekolumbijskich kultur zamieszkujących tereny zachodniego i centralnego Meksyku oraz ziemie położone nad Zatoką Meksykańską, to jednak do tej pory nie natrafiono na świątynię dedykowaną wyłącznie jemu. Z tego powodu na szczególną uwagę zasługują dwa ołtarze ofiarne, trzy kamienne rzeźby i różne elementy architektoniczne znalezione w podstawie piramidalnej na terenie stanowiska archeologicznego Ndachjian–Tehuacán w stanie Puebla (Meksyk). Dowodzi to, że w tym dawnym mieście wzniesiono świątynię boga Xipe Totec.

Stanowisko archeologiczne Ndachjian–Tehuacán (fot. Melitón Tapia, INAH)

Kierująca projektem archeologicznym Noemí Castillo Tejero, emerytowana badaczka z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) podkreśla, że na związek z bóstwem Xipe Totec wskazują nie tylko dwie kamienne czaszki i rzeźba przedstawiająca tors pokryty skórą zdartą z ofiary, ale i sama świątynia, która charakteryzuje się cechami typowymi dla podobnych miejsc składania ofiar, opisanych w źródłach z okresu kolonialnego. Budowla ma wysokość 3,5 metra i długość 12 metrów. 

Prace archeologiczne przy świątyni boga Xipe Totec (fot. Mauricio Marat, INAH)

Odkrycia dokonano przypadkowo, gdyż celem projektu było zakończenie prac związanych z odtworzeniem Wielkiego Muru Północnego pomiędzy Placem A i Grupą Centralną oraz rozpoczęcie eksploracji porośniętych roślinnością budowli po stronie zachodniej. Już wcześniej natrafiono na fragmenty rzeźb przedstawiających bóstwo Xipe Totec i związanych z niskimi ołtarzami, które znajdowały się w pobliżu wspominanej świątyni i są wystawione w muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Tehuacán. .

Kamienna czaszka odkryta w Ndachjian–Tehuacán (fot. Melitón Tapia, INAH)    

Jeśli chodzi o nowe znaleziska, to każda z wyrzeźbionych czaszek z kamienia wulkanicznego, przypuszczalnie z riolitu sprowadzonego z innych regionów, ma 70 cm wysokości i wazy około 200 kilogramów. Nacięcia na nosach dowodzą, że rzeźby, będące dziełem różnych rzemieślników, zostały rytualnie zniszczone.  

Kamienna czaszka odkryta w Ndachjian–Tehuacán (fot. Héctor Montaño, INAH)

Rzeźbiony tors boga Xipe Totec ma około 80 cm wysokości i również został rytualnie zniszczony. Jest możliwe, że podczas dalszych prac archeolodzy odnajdą pozostałe fragmenty rzeźby, czyli głowę, prawą rękę i stopy. Na środku brzucha znajduje się otwór, w którym – zgodnie ze źródłami kolonialnymi – podczas ceremonii umieszczano kamień o zielonej barwie, aby symbolicznie ożywić rzeźbę.

Rzeźba przedstawiająca tors boga Xipe Totec (fot. Melitón Tapia, INAH)

Jednym z najważniejszych świąt dawnego Meksyku było Tlacaxipehualiztli, kiedy to ku czci boga Xipe Totec kapłani zakładali na siebie skóry odarte z osób złożonych w ofierze i składane później w niewielkich otworach przed ołtarzami. Jak podaje Noemí Castillo, również przed dwoma ołtarzami ofiarnymi znalezionymi w Ndachjian–Tehuacán, natrafiono na otwory, które były wypełnione ziemią i przykryte kamiennymi czaszkami. Ołtarz po stronie północnej ma średnicę 3,02 m i wysokość 88 cm, a drugi – po stronie południowej – ma średnicę 3,18 m i 78 cm wysokości. Oba ołtarze należały do wcześniejszej wersji świątyni boga Xipe Totec, z której korzystano w latach 1260-1456.

Stanowisko archeologiczne Ndachjian–Tehuacán (fot. Melitón Tapia, INAH)

Budowle w Ndachjian–Tehuacán przechodziły zatem kilka etapów konstrukcyjnych: pierwszy w latach 900-1260, drugi w okresie największego rozkwitu nie tylko tego ośrodka, ale i innych miast ludu Popoloca (Tecamachalco, Tepeji i Coixtlahuaca) oraz trzeci, nieukończony, około połowy XV w. Noemí Castillo podkreśliła, że w owych czasach władcy Mexików, Moctezuma Ilhuicamina i Ahuízotl podbili ośrodki ludności Popoloca, a mieszkańców Tehuacán (którą to nazwę nadali Mexikowie miastu Ndachjian) zmusili do przeniesienia się do doliny Calcahualco.