Badania DNA rzucają więcej światła na korzenie Majów

Oryginalny artykuł: The Maya—and the maize that sustained them—had surprising southern roots, ancient DNA suggests

Grupa naukowców z wielu uczelni głównie z USA, ale również z Wielkiej Brytanii, Austrii i Belize przeprowadziła nowe badania, dzięki którym dowiedzieliśmy się więcej na temat Majów, rozprzestrzeniania się kukurydzy jako głównego pożywienia i migracji ludności z południa na północ. Archeolog Jaime Awe (z Belize Institute of Archaeology, Belmopan, Belize i Northern Arizona University, USA) od dawna zastanawiał się, w jaki sposób Majowie byli spokrewnieni z łowcami-zbieraczami i wczesnymi rolnikami, dzięki którym kukurydza, maniok i chili dotarły na tereny dzisiejszego Meksyku, Belize i Gwatemali. Jednak gorący i wilgotny klimat nie sprzyjał dobremu zachowaniu dawnych szkieletów i możliwości pobrania z nich próbek DNA. Punktem przełomowym dla badań okazały się groby odkryte w dwóch schroniskach skalnych, Mayahak Cab Pek i Saki Tzul w rezerwacie przyrody Bladen, w Maya Mountains, w południowo-zachodnim Belize. Od 2014 r. archeolog Keith Prufer (z University of New Mexico, Albuquerque, USA) i biolog Said Gutierrez (z Ya'axché Conservation Trust, Belize) wraz z kolegami odkopali tam ponad 85 ludzkich szkieletów.

Prace wykopaliskowe w schroniskach skalnych w Maya Mountains, Belize (fot. Erin E. Ray)

Dzięki datowaniu radiowęglowemu 50 szkieletów archeolodzy ustalili, że osoby te żyły 9600-1000 lat temu. Następnie genetyk David Reich (z University of Harvard, USA) i jego zespół zdołali wydobyć wysokiej jakości dawne DNA z kości ucha wewnętrznego 20 osobników. Po przeprowadzeniu dokładnych analiz, porównali je z DNA zarówno dawnych, jak i obecnie żyjących ludzi z obu Ameryk. Okazało się, że przodkami najwcześniejszych ludzi pochowanych w schroniskach skalnych 9600-7300 lat temu byli łowcy-zbieracze, którzy migrowali z Ameryki Północnej do Ameryki Południowej. Jednak 5600 lat temu nastąpiła poważna zmiana, gdyż badania wykazały, że 15 osób było najbardziej spokrewnionych z inną grupą rdzennej ludności, zamieszkującej ziemie od północnej Kolumbii po Kostarykę i mówiącej językami chibcha. Ostatecznie ustalono, że Majowie odziedziczyli ponad 50% swojego DNA od ludności przybyłej z południa, połowa pozostałej części pochodziła od dawnych łowców-zbieraczy, a reszta od przodków z meksykańskich wyżyn.

Keith Prufer i Douglas Kennett (z University of California, Santa Barbara, USA) już wcześniej przeanalizowali izotopy węgla z zębów ludzi pochowanych w schroniskach skalnych, co pozwoliło poznać ich dietę. Zauważyli wówczas stały wzrost spożycia kukurydzy w miarę upływu czasu. W przypadku dawnych łowców-zbieraczy kukurydza stanowiła średnio mniej niż 10% wyżywienia. Pierwsi migranci z południa również jedli stosunkowo mało kukurydzy, ale około 5600-4000 lat temu, spożycie kukurydzy wzrosło z 10% do 50%, co dowodzi, że kukurydza stała się podstawą codziennej diety. Przejście na kukurydzę nastąpiło setki lat po napływie migrantów, ale uczeni twierdzą, że wyniki badań są zgodne z historią uprawy kukurydzy. Roślina ta została częściowo udomowiona już 9000 lat temu w południowo-zachodnim Meksyku, ale w ciągu ostatnich ośmiu lat dowody genetyczne i archeologiczne wykazały, że w Peru i Boliwii została w pełni udomowiona około 6500 lat temu. Tamtejsi rolnicy zdołali uzyskać większe, bardziej pożywne kolby niż częściowo udomowiona kukurydza spotykana w Meksyku 5300 lat temu. Łącznie dowody sugerują, że 5600 lat temu wraz z migrantami z południa dotarły też na ziemie Majów ulepszone rośliny kukurydzy, być może uzyskane dzięki uprawianiu ich w małych ogrodach. Około 4000 lat temu kukurydza stała się kluczową uprawą. Jak zaznacza lingwista David Mora-Marín (z University of North Carolina, Chapel Hill, USA), jedno z określeń kukurydzy w języku chibcha mogło zostać zapożyczone nie tylko przez ludność Lenka i Xinka w Ameryce Środkowej, ale również przez zamieszkujących Meksyk Huasteków, którzy posługiwali się jednym z języków majańskich.