Jak efekt światła i cienia na Piramidzie Nisz w El Tajín mógł być związany z opuszczeniem miasta

Oryginalny artykuł: Fenómeno solar del Edificio de los Nichos, en El Tajín, estaría asociado con el colapso de la ciudad prehispánica

Już wiele lat temu zauważono efekt światła i cienia na Piramidzie Nisz w El Tajín (stan Veracruz, Meksyk) (post: "Efekt światła i cienia na Piramidzie Nisz w El Tajín"). Obecnie archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) uważają, że ów fenomen mógł być w jakiś sposób związany z upadkiem tego miasta. W X wieku zmiany klimatyczne miały swe konsekwencje nie tylko w Europie, ale i w Mezoameryce, gdzie wzrost temperatury wywoływał powodzie, które mogły przyczynić się nawet do opuszczania dużych ośrodków. Tak stało się w przypadku El Tajín. Badacze INAH połączyli informacje o dawnym klimacie, dane archeologiczne zebrane in situ i rezultaty trwających ponad 11 lat badań z wykorzystaniem technologii LiDAR, aby dowiedzieć się, co doprowadziło do upadku El Tajín. Patricia Castillo Peña z Centrum INAH Veracruz i dyrektorka stanowiska archeologicznego El Tajín wysunęła hipotezę na temat tego, jak tak ważne miasto, również z rytualnego punktu widzenia, zostało pozbawione możliwości funkcjonowania, a jego  mieszkańcy przestali wznosić prośby do bogów podczas ceremonii, które odprawiano przede wszystkich w dwóch najważniejszych budowlach: Piramidzie Nisz i Południowym Boisku do Gry w Piłkę. Obie konstrukcje są nie tylko najbardziej monumentalne w El Tajín, ale również najpóźniejsze, gdyż pochodzą z lat 800-1100. Jak zaznacza Patricia Castillo Peña, biorąc pod uwagę, że były miejscem kontaktowania się z bóstwami związanymi ze słońcem, wodą i wiatrem, musiały zostać wzniesione w poszukiwaniu równowagi w zaburzonym środowisku naturalnym. 

Efekt światła i cienia na Piramidzie Nisz w El Tajin (fot. INAH)

Nawiązując do efektu światła i cienia na Piramidzie Nisz, badaczka podkreśla, że w niektórych przypadkach może on zbiegać się, na przykład, z dniami równonocy i przesileń. Efekt trwa siedem minut, podczas których widoczne jest postępujące z góry na dół stopniowe oświetlanie budowli promieniami słonecznymi. Obserwacja tego zjawiska została uzupełniona danymi uzyskanymi dzięki technologii LiDAR, które pozwoliły zlokalizować oryginalne przejścia do głównej części El Tajín. Jedno z nich znajdowało się przy zachodniej fasadzie Piramidy Nisz. Eksperci INAH uważają, że moment oświetlania budowli promieniami słońca w wyznaczonych dniach mógł być obserwowany przez około 300 osób, 150 zebranych na placu wschodnim i 150 – na placu zachodnim. Jednak efekt nie zawsze się pojawiał, gdyż jeśli pogoda była niesprzyjająca, to słońce pozostawało zakryte, co mogło nieść ze sobą niepomyślne przesłanie dla ludzi, którzy przyszli prosić bogów o łaskę.

Fragment jednego z reliefów zdobiących Południowe Boisko do Gry w Piłkę (fot. INAH)

Południowe Boisko do Gry w Piłkę (jedno z 24 boisk zidentyfikowanych dzięki technologii LiDAR, z czego 13 znajduje się w głównej części El Tajín, a pozostałe na jego peryferiach) wyróżnia się wyjątkowo bogatymi dekoracjami. Sześć reliefów, z których dwa zdobią centralne części boków boiska, a cztery jego krańce, przedstawia sceny dotyczące rytualnej gry w piłkę, która mogła być związana z określonymi prośbami do bogów, na przykład o powstrzymanie powodzi. W ten sposób Południowe Boisko do Gry w Piłkę stawało się również miejscem modłów o zachowanie równowagi w środowisku naturalnym. Przejawia się to, na przykład, w zorientowaniu tej budowli na wschód, łącząc w jedną całość jego architekturę i widoczne na horyzoncie wzgórze Cerro de los Mantenimientos, najświętszą górę dawnych mieszkańców El Tajín.