Wyjątkowy pochówek w ceremonialnym czółnie ludu Mapuche

Oryginalny artykuł: 1,000 years ago, a woman was buried in a canoe on her way to the 'destination of souls' 

Około tysiąca lat temu, na terenie dzisiejszej Patagonii (Argentyna) złożono ciało zmarłej młodej kobiety w ceremonialnym czółnie, aby ukazać jej ostatnią podróż do krainy zmarłych. Odkrycie to potwierdza etnograficzne i historyczne relacje, w których wspomina się, że tego typu pochówki były znane w Ameryce Południowej już w czasach prekolumbijskich i obala pogląd o ich praktykowaniu dopiero po hiszpańskiej kolonizacji. Jak podkreśla archeolog  Alberto Pérez (z Universidad Catόlica de Temuco, Chile), pochówki w czółnach są dobrze udokumentowane i nadal praktykowane na niektórych obszarach Ameryki Południowej, jednak z powodu szybkiego butwienia drewna brakowało bezpośrednich świadectw archeologicznych. Nowe znalezisko jest zatem pierwszym znanym dowodem z czasów prekolumbijskich. Pochówek został odkryty na terenie stanowiska archeologicznego Newen Antug, położonego w pobliżu jeziora Lacár w zachodniej Argentynie.

Mapka przedstawiająca położenie stanowiska archeologicznego Newen Antug
(źródło ilustracji: PLOS ONE)

Jak podaje Alberto Pérez, ciało kobiety ułożono na plecach w drewnianej konstrukcji wykonanej z pojedynczego pnia drzewa, wydrążonego przy użyciu ognia. Taka technika wypalania była używana od tysięcy lat do wyrobu czółen, które przedstawiciele lokalnej kultury Mapuche nazywali wampos. Wszystko wskazuje na to, że tubylcy przygotowali szczątki kobiety tak, aby mogła wyruszyć w swą ostatnią podróż przez mistyczne wody do miejsca wiecznego spoczynku. 

Ludność Mapuche przygotowująca czółno do pochówku
(źródło ilustracji: PLOS ONE)

Grób tej kobiety jest najwcześniejszym z trzech znanych prekolumbijskich pochówków odkrytych w Newen Antug w latach 2012-2015 i dopiero teraz, po dziesięciu latach, opublikowano dokładne rezultaty badań. Datowanie radiowęglowe wykazało, że kobieta została pochowana ponad 850 lat temu, prawdopodobnie około 1000 lat temu. Zmarła w wieku 17-25 lat, co ustalono na podstawie analiz jej kości miednicy i zębów. Przy głowie zmarłej umieszczono gliniany dzban w białym kolorze ozdobiony czerwonymi geometrycznymi wzorami, przypominający ceramikę z czasów prekolumbijskich spotykaną po obu stronach Andów. Jednak jest to najwcześniejszy znany przykład złożenia tego typu naczynia jako daru grobowego. 

Gliniany dzban złożony przy głowie kobiety
(źródło ilustracji: PLOS ONE)

Ze względu na wiek i wilgotny klimat czółno zbutwiało i zachowały się jedynie kawałki drewna, ale przeprowadzone analizy sugerują, że zostało wykonane z chilijskiego cedru (Austrocedrus chilensis) i wydrążone przy użyciu ognia. Ciało kobiety umieszczono na rodzaju łoża przygotowanego z muszli słodkowodnych małży (Diplodon chilensis), które prawdopodobnie przyniesiono z jeziora Lacár położonego w odległości około 300 metrów. Poza tym, pozycja ciała — z rękoma powyżej tułowia oraz uniesionymi głową i stopami — dowodzą, że kobieta została pochowana we wklęsłej konstrukcji z grubszymi ściankami na obu końcach, co odpowiada dziobowi i rufie czółna.

Odtworzenie pochówku kobiety w ceremonialnym czółnie
(źródło ilustracji: PLOS ONE)

Rezultaty przeprowadzonych badań sugerują zatem, że ciało zmarłej złożono w tradycyjnym pochówku w czółnie, reprezentującym wierzenia ludu Mapuche, zgodnie z którymi dusza musi odbyć ostatnią podróż łodzią, zanim dotrze do krainy zmarłych. Mapuche nazywają to miejsce przeznaczenia dusz Nomelafken („drugi brzeg morza”), a podróż zmarłego mogła trwać nawet cztery lata zanim zdołał on dotrzeć do mitycznej wyspy zwanej Külchemapu lub Külchemaiwe. Alberto Pérez zaznacza, że metafora podróży czółnem niedawno zmarłego do ostatecznego celu wydaje się być powszechna w całej Ameryce Południowej w czasach prekolumbijskich, chociaż z powodu zniszczenia drewna i wilgotnego klimatu zachowało się bardzo mało świadectw archeologicznych. Trudno też dokładnie ustalić od kiedy były znane takie praktyki, ale badacze sugerują, że być może już ponad 3500 lat temu.