Wyjątkowa ozdoba nosa znaleziona w Palenque

Oryginalny artykuł: Por primera vez, en Palenque hallan una nariguera; debió usarse para personificar al dios maya del maíz

Po raz pierwszy w historii badań w Palenque (stan Chiapas, Meksyk) archeolodzy natrafili na ozdobę nosa z wyrytą na niej sceną. Ten wyjątkowy artefakt stanowił część depozytu ofiarnego z późnego okresu klasycznego (lata 600-850) złożonego podczas poświęcania konstrukcji, na której zbudowano Dom C Pałacu. Arnoldo González Cruz (kierujący Projektem Archeologicznym Palenque) podaje, że depozyt znaleziono podczas prac, które miały potwierdzić lub wykluczyć istnienie schodów po południowej stronie budowli, tak jak było to w przypadku jej przeciwnego krańca. W miejscu tym zachowała się pokryta stiukiem posadzka, a po jej oczyszczeniu zauważono wgłębienie o średnicy 26 cm i głębokości 30 cm, wypełnione gliniastą ziemią. Po jej przesianiu wyłoniły się nasiona, ości ryb, szczątki żółwi i małych ssaków, noże z obsydianu, duże kawałki węgla i ozdoba nosa, która wyróżnia się pod względem estetycznym ze względu na swą kompozycję, trwałość i precyzję wykonania.

Ozdoba nosa odkryta w Palenque (fot. Carlos Varela Scherrer)

Ozdoba ma zaledwie 6,4 cm długości i 5,2 cm szerokości. Została wykonana z kości piszczelowej, aby wykorzystać grzebień biegnący wzdłuż jej trzonu, dzięki czemu miała powielać oś nosa. Po lewej stronie ozdoby wyryto profil mężczyzny z nakryciem głowy udekorowanym głową ptaka, rurkowatymi opaskami na nadgarstkach, naszyjnikiem z kulistych paciorków i ozdobami uszu. Na jego lewym ramieniu pojawia się glif ak'ab' (oznaczający „ciemność”, „noc”). W prawej ręce trzyma długi i cienki przedmiot, ozdobiony przepasanymi pionowymi liniami. W dolnej części widoczne jest przedstawienie ludzkiej czaszki pozbawionej żuchwy, z której wychodzą długie kości. Czaszka umieszczona jest na czymś, co zdaje się być zawiniątkiem z tkaniny ozdobionym skrzyżowanymi pasami. 

Scena wyryta na ozdobie nosa (fot. Carlos Varela Scherrer)

Arnoldo González Cruz uważa, że grzebień kości, z której wykonano ozdobę nosa, jawi się jako granica portalu, którą osoba przekracza, aby kontaktować się z bóstwami i przodkami, co jest często spotykaną sceną w sztuce Majów z okresu klasycznego (lata 250-900). Warto też zwrócić uwagę na zawiniątko, gdyż są one dość powszechne w ikonografii Majów.

Rysunek przedstawia sposób noszenia ozdoby (fot. Carlos Varela Scherrer)

Tego typu ozdoby nosa były używane przez elitę z Palenque, gdyż można je dostrzec na różnych przedstawieniach, w tym na sarkofagu w Świątyni Inskrypcji, na Panelu Owalnym w Domu E Pałacu i na Tronie ze Świątyni XXI.

U góry: detal z Panelu Owalnego w Palenque przedstawiający Sak K'uk'
(matkę K'inich Janahb Pakal) i samego króla K'inich Janahb Pakal
z podobnymi ozdobami nosa; na dole: detal z sarkofagu króla K'inich Janahb Pakal
w Świątyni Inskrypcji również z podobną ozdobą nosa
(rys. Merle Greene Robertson)

Archeolodzy sądzą, że tego typu ozdoby mogły być noszone podczas rytuału personifikacji bóstwa kukurydzy, gdyż jedną z cech charakterystycznych tego bóstwa była niezwykle wydłużona głowa, która nawiązywała do kaczana kukurydzy. Chociaż brakuje analiz, które pozwoliłyby poznać lepiej proces wyrobu, rodzaj używanych narzędzi, a nawet żywicę umożliwiającą umocowanie ozdoby na grzbiecie nosa, zdaniem Arnolda Gonzáleza Cruza znaczenie tej ozdoby polega na tym, że stanowi ona przykład wrażliwości artystycznej Majów, a jej przesłanie ikonograficzne i konceptualne rzuca światło na wierzenia dawnych mieszkańców Palenque związane z kultem zmarłych i życiem pozagrobowym.