Ślady pszczelarstwa Majów znalezione w stanie Quintana Roo

Oryginalny artykuł: Hallan vestigios de antigua apicultura maya en Quintana Roo 

Podczas prac na odcinku 6. (Tulum-Chetumal) trasy pociągu przez ziemie Majów archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) natrafili na trzy zatyczki dawnych uli Majów. Pszczelarstwo było częścią życia codziennego Majów na Półwyspie Jukatan już od czasów prekolumbijskich, co potwierdzają sceny przedstawione w kodeksach Majów i zapiski hiszpańskich kronikarzy. Majowie wykonywali ule z wydrążonych pni, które były zamykane na końcach zatyczkami, z małym otworem w części centralnej i nazywali je jobόn. Czasami zdarzały się też ule z ceramiki, gdyż jeden z nich został znaleziony przez polskich archeologów z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Nakum, mieście Majów na terenie Gwatemali. 

Jedna z zatyczek ula znaleziona przez archeologów (fot. INAH)

Jak podaje kierująca pracami Raquel Liliana Hernández Estrada, ten typ materiału archeologicznego kojarzony jest głównie z północną częścią Półwyspu Jukatan, co potwierdzają różne badania, które wcześniej przeprowadzili Luis Alberto Martos López, Manuel Eduardo Pérez Rivas i María Flores Hernández. Jednak to nowe odkrycie zdaje się potwierdzać to, co niektórzy kronikarze hiszpańscy, tacy jak Gonzalo Fernández de Oviedo y Valdés, zaobserwowali na terytoriach tworzących obecnie południe stanu Quintana Roo, co nasuwa hipotezę, że pszczelarstwo Majów rozwijało się również w tym regionie.

Kamienna zatyczka ula znaleziona podczas prac wykopaliskowych (fot. INAH)

Znalezione zatyczki są okrągłe i zostały wykonane z wapienia, mają wymiary 20 na 25 cm i prawdopodobnie pochodzą z okresu postklasycznego (lata 950-1539). Tylko jedna z nich zachowała się w dobrym stanie, gdyż dwie pozostałe wykazują wysoki stopień erozji. Są one pozostałościami tak zwanego meliponario, które to określenie pochodzi od rodzimego gatunku pozbawionych żądeł pszczół Melipona beecheii (xunán kab w języku Majów). Tradycja pszczelarstwa na ziemiach Majów liczy ponad dwa tysiące lat i jest kontynuowana. Miód stosowany był od najdawniejszych czasów nie tylko do słodzenia potraw, ale również w lecznictwie oraz do przygotowywania napoju rytualnego balché.

Paciorek z muszli znaleziony podczas wykopalisk (fot. INAH)

Oprócz zatyczek do uli archeolodzy znaleźli też inne przedmioty użytkowe wykonane z ceramiki, kamienia i krzemienia, w tym garnek z dekoracjami w kolorze czerwonym i pomarańczowym, kamienne żarno o długości 50 cm z rozcieraczem długości 40 cm, siekierkę i paciorek z muszli w kształcie gwiazdy. Są to świadectwa wspólnego życia ludzi, którzy nie należeli do elity i przypuszczalnie zamieszkiwali tereny położone na peryferiach większych ośrodków ceremonialnych, jak Chacchoben i Los Limones. Do chwili obecnej zarejestrowano 261 pozostałości terenów mieszkalnych, z czego większość znajduje się w pobliżu dzisiejszych miejscowości Sabanitas i Estación. Cały zebrany materiał jest obecnie analizowany w laboratoriach.