Nowe wieści z ziem Majów

Oryginalny artykuł: Área inexplorada brinda claves sobre el desplazamiento humano en las Tierras Bajas Mayas centrales 

W ostatnim sezonie terenowym grupa badaczy, którą kieruje archeolog Ivan Šprajc (ze Słoweńskiej Akademii Nauk i Sztuk) prowadziła prace na rozległym, niezamieszkanym obszarze w środkowej części meksykańskiego stanu Campeche, charakteryzującym się obecnością terenów podmokłych i wzniesień, co przyczyniło się do poszerzenia wiedzy na temat różnorodności kultury Majów i jej specyfiki regionalnej. W ramach specjalnego projektu w okresie od kwietnia do maja 2024 r. przeprowadzono eksplorację obszaru porośniętego średniej wielkości dżunglą, należącego do gminy Calakmul, która rozciąga się pomiędzy regionem Chenes (na północy) a miastami Conhuás i Constitución (na południu), wzdłuż autostrady Escárcega-Chetumal. Ivan Šprajc poinformował, że prace skupiły się na kilku obszarach Rezerwatu Biosfery Balam Kú, które zajmują powierzchnię około 140 kilometrów kwadratowych. Przypomniał, że w 2023 r. dzięki zastosowaniu technologii LiDAR uzyskano dane dla niektórych niezbadanych do tej pory terenów. W przeciwieństwie do tamtego sezonu, kiedy to zlokalizowano dawne miasto, nazwane Ocomtún (posty: „W stanie Campeche (Meksyk) odkryto kolejne miasto Majów”, „Dalsze wieści z Ocomtún, nowo odkrytego miasta Majów”) tym razem nie natrafiono na większe ośrodki. Prace były możliwe dzięki finansowemu wsparciu Słoweńskiej Agencji Badań i Innowacji oraz Towarzystwa Milwaukee Audubon, a także innych firm i osób prywatnych. W skład zespołu badawczego wchodzą też archeolodzy Octavio Esparza Olguín, Atasta Flores Esquivel, Quintín Hernández Gómez, Vitan Vujanović i geodeta Aleš Marsetič.

Obraz uzyskany dzięki technologii LiDAR, pokazujący jedno z nowo odkrytych miejsc (źródło: INAH)

Cechy charakterystyczne badanego regionu nie sprzyjały rozwojowi rolnictwa, co wpłynęło na to, że gęstość zamieszkania była tam znacznie mniejsza niż w jego okolicach. Nie natrafiono na tarasy uprawne i kanały. Ośrodki są małych rozmiarów, z niewieloma większymi budowlami, praktycznie nie ma stojących murów i nie obserwuje się żadnej dekoracji architektonicznej. Zabytki są nieliczne i pozbawione rzeźbienia. Choć zebrany materiał ceramiczny jeszcze nie został w pełni przeanalizowany, to typ naczyń wskazuje, że miejsca te były zamieszkiwane głównie w późnym i końcowym okresie klasycznym (lata 600-1000), w wyniku migracji, wynikających ze wzrostu demograficznego w sąsiednich regionach. Ivan Šprajc podkreśla, że kultura Majów w tym regionie była znacznie mniej wyszukana niż w Petén na południu oraz w regionach Chenes i Chactún na północy i wschodzie.

Kanał odprowadzający wodę z głównego placu w jednym z nowo odkrytych miejsc (fot. Vitan Vujanovic)

Znaczące odkrycie zarejestrowano w grupie budowli, położonej pięć kilometrów na północny zachód od stanowiska archeologicznego Nadzcaan, odkrytego w latach 90. XX w. Na wydatnym wzgórzu, zmodyfikowanym poprzez niwelację, znajduje się główny plac otoczony podłużnymi budowlami, nad którymi dominuje konstrukcja piramidalna wzniesiona po stronie zachodniej. We wnętrzu tego kompleksu, przy północno-wschodnim narożniku, zaobserwowano kanał odprowadzający wodę zgromadzoną na placu. Kanał był związany z wczesnym etapem budowy placu i został zasypany podczas późniejszej przebudowy. 

Nowo odkryty ośrodek z boiskiem do gry w piłkę (źródło: INAH)

Przeprowadzono też inspekcję innego miejsca, które nie jest rozległe, ale musiało mieć jakieś znaczenie społeczno-polityczne, gdyż wzniesione w jego centrum budowle mają wysokość do 13 metrów. W części wschodniej znajdowało się boisko do gry w piłkę, gdzie odkryto starszą konstrukcję, pochodzącą z wczesnego okresu klasycznego (lata 200-600), pokrytą warstwą stiuku i pozostałościami malowidła.

Starsza konstrukcja znajdująca się pod boiskiem do gry w piłkę (fot.Octavio Esparza Olguin)

Odkryto też inne miejsce z budowlami skupionymi na naturalnym wzniesieniu i również posiadające prostokątny zbiornik wodny. Na głównym placu znajduje się 16-metrowa piramida, na szczycie której odnaleziono depozyt ofiarny.  

Miasto z zachowaną 16-metrową piramidą (źródło: INAH)

W depozycie złożono pozostałości naczyń ceramicznych, fragment rzeźby przedstawiający łapę zwierzęcia, być może tepezcuintle lub pancernika i krzemienne ostrze. 

Artefakty znalezione w depozycie ofiarnym (fot. Octavio Esparza Olguin)

Ivan Šprajc uważa, że ten materiał może pochodzić z późnego okresu postklasycznego (lata 1250-1524) i świadczy o obecności grup ludzi w ostatnich stuleciach przed przybyciem Hiszpanów, dużo później po tym, jak centralne Niziny Majów przeżywały dezintegrację swych złożonych ośrodków politycznych i drastyczny spadek demograficzny pod koniec okresu klasycznego (lata 200-600).