Zemsta Cortesa na mieszkańcach Zultepec-Tecoaque

Oryginalny artykuł: Revelan como fue la destruccion de Zultepec-Tecoaque hace 500 anos, por revancha de Hernan Cortes

W miesiącu Izcalli ludność Acolhua z Zultépec, sprzymierzeńca Trójprzymierza, po raz ostatni odprawiła rytuały ku czci boga Xiuhtecuhtli. W tym okresie, przypadającym na przełom stycznia i lutego 1521 roku, mieszkańcy tego ośrodka wiedzieli, że czekał ich odwet ze strony Hernana Cortesa za wcześniejsze pojmanie i złożenie w ofierze wędrującej z Veracruz do Tenochtitlan grupy setek osób, obejmującej nie tylko Hiszpanów, ale i przedstawicieli różnych grup etnicznych (posty: „Zultepec-Tecoaque dostarcza nowych informacji na temat pierwszych lat hiszpańskiego podboju” i „W Zultépec-Tecoaque specjalnie dobierano osoby składane w ofierze podczas rytuałów”). Interdyscyplinarna grupa badaczy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), która prowadzi prace na terenie stanowiska archeologicznego Zultépec-Tecoaque znalazła świadectwa drugiej strony tej historii, która miała miejsce dokładnie pięć wieków temu, kiedy Gonzalo de Sandoval zniszczył to miasto na rozkaz Cortesa. 

Stanowisko archeologiczne Zultepec-Tecoaque (fot. Meliton Tapia, INAH)

Jak podkreśla Enrique Martínez Vargas, Zultépec-Tecoaque odgrywało podwójną rolę w tej historii, gdyż było punktem oporu wobec postępujących naprzód Hiszpanów i ich tubylczych sprzymierzeńców, a jednocześnie było związane z początkiem podboju Tenochtitlan. O represjach wobec miasta wspominają Bernal Díaz del Castillo w swej Historia verdadera de la conquista de la Nueva España i Hernán Cortés w trzecim liście do króla Hiszpanii, znanym jako Tercera Carta de Relación. Choć trudno precyzyjnie ustalić datę ataku na Zultépec-Tecoaque, przypuszczalnie nastąpił on na początku marca 1521 roku. Hernán Cortés podaje, że na jego polecenie Gonzalo de Sandoval miał zniszczyć duże miasto podległe Texcoco i leżące na granicy prowincji Tlaxcala, gdzie zabito osoby podążające z Veracruz do Tenochtitlan. 

Szczątki osób złożonych w ofierze (fot. Projekt Archeologiczny Zultepec-Tecoaque)

Enrique Martínez Vargas i Ana María Jarquín Pacheco, po wielu latach systematycznych prac wykopaliskowych na terenie Zultépec-Tecoaque ustalili, że w wyniku pojmania uczestników karawany wzrosła liczba ludności w mieście i przybyły tam również osoby z Tenochtitlan, które chciały być obecne podczas rytuałów składania w ofierze. Jest zatem możliwe, że wówczas przebywało tam około 5000 osób. Obawiając się zemsty ze strony Hiszpanów, ludność Acolhua zaczęła przygotowywać fortyfikacje, zamknęła wejścia na teren części mieszkalnej w pobliżu głównej drogi, wznosząc mury i blokady. Jednak okazało się to niewystarczające.

Zniszczone rzeźby z wizerunkami bóstw (fot. Meliton Tapia, INAH)

Część przebywających w mieście wojowników zdołała uciec, ale pozostały kobiety i dzieci, i to one stały się ofiarami ataku, co potwierdzają znalezione przez archeologów szczątki kobiet, których rozmieszczenie sugeruje, że zginęły one podczas ucieczki, osłaniając swymi ciałami dzieci. Z kolei kobiety i dzieci, które schroniły się w domach, zostały okaleczone. Świątynie podpalono, a rzeźby z wizerunkami bóstw połamano. Taki los spotkał miasto, które stawiło opór Cortesowi.

Szczątki kostne kobiet znalezione podczas wykopalisk (fot. INAH)

Enrique Martínez Vargas zwraca uwagę na dowody wspólnego zamieszkiwania ludności Acolhua z Zultépec i osób pojmanych z karawany. Budowle mieszkalne zostały nieco zmodyfikowane, aby pomieścić przybyszów. Dodano mury i pojawiły się wówczas piece typowe dla Europejczyków. Przed dotarciem Gonzalo de Sandoval mieszkańcy Zultépec-Tecoaque ukryli w miejskich zbiornikach wszystkie możliwe świadectwa swych działań. Natrafiono w nich na kości osób złożonych w ofierze i przekształconych na trofea, szczątki towarzyszących Hiszpanom krów, kóz, świń i zwierząt pociągowych, rzeźby z wizerunkami bóstw i wiele drobnych przedmiotów osobistych. 

Kości i inne artefakty znalezione w jednym z miejskich zbiorników (fot. Meliton Tapia, INAH)

Archeolodzy są przekonani, że dalsze prace wykopaliskowe dostarczą jeszcze wielu cennych znalezisk i poszerzą dotychczasową wiedzę na temat historii Zultépec-Tecoaque.