Badania z wykorzystaniem technologii LiDAR na terenie Dzibanché i Ichkabal

W 170. numerze czasopisma Arqueología Mexicana (wrzesień 2021 r.), Sandra Balanzario (z Centrum INAH Quintana Roo, Meksyk) i Francisco Estrada-Belli (z University of Tulane, USA) przedstawili rezultaty prac prowadzonych z wykorzystaniem technologii LiDAR na terenie Dzibanché i Ichkabal, dwóch miast Majów położonych w południowej części stanu Quintana Roo. Badania pod kierunkiem Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) rozpoczęły się w lipcu 2017 roku i objęły obszar 103 kilometrów kwadratowych. Uzyskane mapy dostarczają nowych danych, które pozwalają bardziej szczegółowo ocenić skalę infrastruktury miejskiej i pokazują, że Dzibanché i Ichkabal należały do najbardziej rozległych ośrodków miejskich na Nizinach Majów w okresie preklasycznym i klasycznym. Dzibanché, które było pierwszą stolicą Kanu’l, jednego z najpotężniejszych królestw Majów, obejmuje cztery duże kompleksy budowli: Grupo Principal (Grupę Główną), Tutil, Lamay i Kinichná, połączone ze sobą drogami sakbe. Jednak nie były to jedyne drogi, gdyż dzięki technologii LiDAR wykryto jeszcze wiele innych, liczących w sumie aż 40 km.

Mapa przedstawia Grupo Principal (Dzibanche) połączone drogami z Lamay,
Tutil i Kinichna (ilustracja: INAH/Estrada-Belli)

Jedna z nowo odkrytych dróg łączy bezpośrednio Kinichná z Lamay, a druga Tutil z dużym zbiornikiem wodnym (aguada) znajdującym się w odległości 1 km na zachód, trzecią dochodzi się z Dzibanché do kompleksu pałacowego usytuowanego 400 m na południe i nazwanego Ka’tali. Kolejne drogi prowadzą z Dzibanché do znacznie bardziej oddalonych zespołów budowli o przeznaczeniu ceremonialnym, położonych w kierunku północno-wschodnim i południowo-zachodnim. Inna sakbe o długości 1,8 km biegnie z Tutil do mniejszego ośrodka w pobliżu dzisiejszej miejscowości Morocoy, leżącej 3 km poza granicami badań z wykorzystaniem LiDAR. I wreszcie droga o długości 10,5 km łączy Dzibanché z Ichkabal, a dalej prowadzi z Ichkabal do grupy budowli wzniesionych 4 km na wschód i być może jeszcze dalej. Z centrum Dzibanché następna droga biegnie w stronę oddalonego o 7 km kompleksu piramid w stylu typowym dla okresu preklasycznego, wzniesionych na szczycie Cerro de la Tortuga („Wzgórzu Żółwia”). Odgałęzienia tej samej drogi wiodą do dwóch placów rozpościerających się u stóp wzgórza i prawdopodobnie również pochodzących z okresu preklasycznego. Jeszcze inna boczna droga prowadzi do zespołu pałacowego z boiskiem do gry w piłkę. 

Mapa przedstawia drogi łączące Dzibanche z kompleksem pałacowym Ka'tali,
z Cerro de la Tortuga i z Ichkabal (ilustracja: INAH/Estrada-Belli) 

Drogi mają średnio szerokość 15-18 metrów, ale jedna większa droga, łącząca Tutil, Lamay i Dzibanché na długości 2 km ma szerokość 30 m w rejonie Tutil i aż 100 m na długości 500 m pomiędzy Lamay i Grupo Principal w Dzibanché. Jako że po obu stronach tej drogi wznoszą się grupy pałaców i piramid, archeolodzy nazwali ją Aleją Królów. Nie wiadomo dokładnie, kiedy zbudowano te drogi, ale biorąc pod uwagę, że łączą one obszary z architekturą typową dla późnego okresu preklasycznego (100 r. p.n.e. - 200 r. n.e.), prawdopodobnie powstały również w tym samym czasie.

Aleja Królów prowadząca z Grupo Principal do Lamay
(ilustracja: INAH/Estrada-Belli)

W Kinichná można zaobserwować pozostałości murów kamiennych, które mogły ograniczać posiadłości obejmujące budowle mieszkalne i przylegające do nich poletka uprawne. Podobne cechy widoczne są na obszarze ciągnącym się z Dzibanché do Ichkabal, co pokazuje poziom gęstości zaludnienia i rozległe tereny rolnicze. Jest możliwe, że ta strefa mieszkalna rozciągała się znacznie dalej, poza granice ziem objętych obecnymi badaniami.

Kompleks Kinichna z widocznymi budowlami mieszkalnymi i polami uprawnymi
(ilustracja: INAH/Estrada-Belli)

Uzyskane dane sugerują, że początki obszaru miejskiego Dzibanché, obejmującego co najmniej 20 kilometrów kwadratowych przypadają na lata 350 p.n.e. - 250 n.e., gdyż z tego okresu pochodzą pierwsze fazy konstrukcyjne piramid w Kinichná, Tutil, Lamay i Grupo Principal. Podczas badań zlokalizowano też w centrum Dzibanché zespoły niskich, podłużnych platform, które swymi cechami przypominają place-targowiska w Tikal i Calakmul. W Dzibanché największe widoczne dziś konstrukcje powstały w latach 300-700 n.e. Prace budowlane znacznie osłabły w VII wieku, kiedy to w 636 r. dynastia Kanu’l przeniosła swoją stolicę do Calakmul. W późnym okresie preklasycznym wzniesiono również znaczące konstrukcje w Ichkabal. Tamtejsza Budowla E-1 jest jedną z największych na ziemiach Majów, gdyż jej podstawa liczy 256 na 206 metrów, a wysokość wynosi 40 metrów.

Ichkabal z zaznaczoną największą Budowlą E-1
(ilustracja: INAH/Estrada-Belli)

Dane uzyskane dzięki technologii LiDAR pokazują, że już od późnego okresu preklasycznego Dzibanché mogło być prawdziwą metropolią, połączoną drogami z leżącymi na peryferiach miastami, z których Ichkabal było największe.