W jaskini Cueva de Comalapa (stan Chiapas, Meksyk) mogło znajdować się tzompantli

Oryginalny artykuł: Teorizan que existió un tzompantli en la Cueva de Comalapa, en Chiapas

Dziesięć lat temu władze meksykańskiego stanu Chiapas zostały powiadomione o znalezieniu ludzkich szczątków w jaskini Cueva de Comalapa w okolicy Carrizal (gmina Frontera Comalapa). Sądząc, że może to być miejsce zbrodni, badacze zebrali kości i rozpoczęli ich analizę w laboratorium w Tuxtla Gutiérrez. Ostatecznie, we współpracy ze specjalistami z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) ustalono, że szczątki pochodzą z czasów prekolumbijskich. 

Wejście do jaskini Cueva de Comalapa (fot. Prokuratura Generalna stanu Chiapas)

Od tego czasu przeprowadzono dalsze badania, na podstawie których antropolodzy z INAH wysunęli hipotezę, że w jaskini Cueva de Comalapa mógł znajdować się ołtarz czaszek, czyli tak zwane tzompantli. Javier Montes de Paz (z Centrum INAH Chiapas) przedstawił świadectwa na poparcie tej hipotezy. Po pierwsze, chociaż zidentyfikowano długie kości udowe, piszczele i kości promieniowe, to do tej pory nie rozpoznano ani jednego kompletnego szkieletu. W większości są to czaszki lub ich fragmenty, co wskazywałoby na to, że osoby te zostały ścięte. Nie jest jeszcze znana dokładna liczba czaszek, gdyż niektóre są bardzo połamane, ale do chwili obecnej można mówić o około 150. Po drugie, dowodem na istnienie tzompantli mogą być też pozostałości drewnianych pali ułożonych w jednej linii, co zostało odnotowane w rejestrze sporządzonym w 2012 roku przez Prokuraturę Generalną stanu Chiapas. 

Czaszki znalezione w jaskini Cueva de Comalapa
(fot. Prokuratura Generalna stanu Chiapas)

Javier Montes de Paz wyjaśnia, że chociaż czaszki z jaskini Cueva de Comalapa nie mają otworów, które pozwalały na ich nakładanie na pale – jak w przypadku tzompantli w Tenochtitlan – to jednak nie zawsze były one konieczne. Wiele takich ołtarzy było konstrukcjami z drewna, które z czasem ulegały zniszczeniu i mogły rozpaść się, przygniatając złożone na nich czaszki. Czaszki znalezione w jaskini Cueva de Comalapa wykazują modyfikacje i pochodzą z wczesnego okresu postklasycznego (lata 900-1200).

Czaszki i fragmenty drewnianych pali w jaskini Cueva de Comalapa
(fot. Prokuratura Generalna stanu Chiapas)

Zidentyfikowano szczątki kostne trzech niemowląt, ale w większości kości należą do osób dorosłych, w tym raczej do kobiet niż do mężczyzn. Poza tym, wszystkie czaszki pozbawione są uzębienia. Nie zdołano jeszcze ustalić, czy usunięto je za życia, czy po śmierci. Eksperci znają podobne przypadki z innych miejsc w stanie Chiapas. W jaskini Cueva de las Banquetas (gmina La Trinitaria), badanej przez INAH w latach 80. XX wieku znaleziono 124 czaszki również bez uzębienia. Z kolei w jaskini Cueva Tapesco del Diablo (gmina Ocozocoautla), odkrytej w 1993 roku przez archeologów meksykańskich i francuskich, natrafiono na pięć czaszek umieszczonych na drewnianym rusztowaniu. Antropolog Javier Montes de Paz zapewnił, że prace w jaskini Cueva de Comalapa będą kontynuowane.