W pobliżu Tlatelolco odkryto pozostałości wioski o cechach typowych dla Teotihuacan

Oryginalny artykuł: En inmediaciones de Tlatelolco descubren aldea teotihuacana, reportada en 1960 por el arqueólogo Francisco González Rul

Między marcem a czerwcem 2023 r. archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) odkryli na granicy z kompleksem Nonoalco-Tlatelolco w mieście Meksyk pozostałości wioski o cechach charakterystycznych dla Teotihuacan. Natrafiono tam na elementy konstrukcyjne, takie jak kanały, posadzki i doły po słupach, a także duże ilości ceramiki i trzy pochówki ludzkie należące do jednej młodej i dwóch dorosłych osób. Na podstawie znalezionej ceramiki wioska może być datowana na lata 450-650, co odpowiada okresowi klasycznemu i fazie znanej jako Xolalpan-Metepec.

Teren prac wykopaliskowych w rejonie Nonoalco-Tlatelolco (fot. Juan Carlos Campos Varela, INAH)

Jak podają kierujący badaniami Juan Carlos Campos Varela i Mara Abigail Becerra Amezcua, w 1988 roku, w swej pracy La cerámica en Tlatelolco archeolog González Rul sugerował, że w tym miejscu, w czasach przed założeniem Tlatelolco, mogła znajdować się osada, która terytorialnie obejmowała dużą część dzielnic Tlatelolków w Iztatla i Tolquechiuca, położonych na obszarze zajmowanym dziś przez ulice: Privada Marte, Marte i Héroes na wschodzie; Estrella na południu; Eje 1 Norte Guerrero na zachodzie i Nonoalco-Tlatelolco na północy.

Jeden z pochówków znalezionych podczas wykopalisk (fot. Marisol Bautista Roquez, INAH)

Opierając się głównie na badaniach znalezionej wówczas ceramiki w stylu Teotihuacan, González Rul twierdził, że była to wioska rybaków-zbieraczy, którzy korzystali z zasobów jeziora Texcoco w okresie klasycznym. Jednak nowo zebrane świadectwa archeologiczne wskazują, że gospodarka tej wioski nie polegała wyłącznie na samowystarczalności i zbieractwie, ale na produkcji mieszanej, czego dowodzą znalezione tam wyroby rzemieślnicze, w tym fragmenty modelowanych figurek, przedmioty z zielonego kamienia i muszli, dary grobowe oraz ostrza z obsydianu i krzemienia.

U góry: figurka typowa dla Teotihuacan, na dole: zawieszka z zielonego kamienia
wykonana w stylu Teotihuacan (fot. Juan Carlos Campos Varela, INAH)

Archeolodzy podkreślają, że wioska musiała prowadzić wymianę towarową i utrzymywać kontakty z innymi ośrodkami związanymi z Teotihuacan, położonymi w Azcapotzalco i Tenayuca. Odpowiada ona jedynie najwcześniejszemu okresowi zamieszkiwania na terenie o powierzchni 400 metrów kwadratowych, należącym obecnie do chronionego obszaru San Rafael-Juárez-Guerrero. W znacznie późniejszym czasie, w latach 1338-1521 ziemie te były zajmowane przez Mexików i związane z Tolquechiuca, mniejszą dzielnicą Tlatelolco. Trwało to aż do wczesnego okresu kolonialnego, lat 1521-1620. Ustalono to na podstawie rejestru archeologicznego dwóch kanałów o szerokości 1,50 m i głębokości 0,40 m, które przecinały teren odpowiednio w kierunku północno-zachodnim - południowo-wschodnim i południowo-zachodnim – północno-wschodnim. Kanały te, jak zauważyli archeolodzy, zdają się ograniczać przestrzenie przeznaczone na pływające ogrody (chinampas) lub wskazują na  budowę nasypów, dzięki którym zyskano teren przy jeziorze Texcoco, znajdującym się na południowy wschód od posiadłości, w kierunku obszaru znanego dzisiaj jako La Lagunilla. 

Figurka Mexików znaleziona podczas prac (fot. Juan Carlos Campos Varela, INAH)

Kanały zostały zamknięte w sposób zamierzony, o czym świadczą złożone tam naczynia, rzeźbiona postać pozbawiona głowy oraz inne artefakty zachowane w stanie kompletnym lub częściowym, pochodzące z okresu znanego jako Późny Azteca III (1440-1521) i z wczesnego okresu kolonialnego (1521-1620). Zostały one umieszczone pod warstwą małych płyt oraz skał tezontle, andezytu i bazaltu, którymi zostały wypełnione kanały. 

Rzeźba Mexików przedstawiająca postać bez głowy (fot. Juan Carlos Campos Varela, INAH)

Poza tym, archeolodzy natrafili też na ślady z czasów historycznych, jeden z XVIII wieku, drugi z XIX wieku i dwa z XX wieku, co dało w sumie sześć różnych okresów kulturowych.