Miasta Majów: Dos Pilas (Gwatemala)

Ruiny Dos Pilas zostały odkryte zupełnie przypadkowo w 1954 roku przez mieszkańców miasteczka Sayaxché. Początkowo określano je tak samo, jak pobliską osadę – Dos Pozos – „dwa źródła”, której nazwa nawiązywała do dwóch małych, naturalnych studzienek, w których woda nie wysychała nawet podczas pory suchej. W latach sześćdziesiątych XX wieku na teren ruin dotarł Ian Graham, który zaproponował zmianę nazwy miasta na Dos Pilas. W roku 1989 rozpoczął się trwający pięć lat Vanderbilt Petexbatún Regional Archaeological Project, którym początkowo kierowali Arthur Demarest i Stephen Houston, a później miejsce Houstona zajął Juan Antonio Valdés.

Dos Pilas, usytuowane w pobliżu dwóch innych ośrodków Majów, Tamarindito i Arroyo de Piedra, pojawiło się na kartach historii dość późno i zamieszkiwane było przez stosunkowo krótki okres, od połowy VII do połowy VIII wieku. Pomimo to władcy uczynili z niego prawdziwy dwór królewski z pałacami, świątyniami i licznymi zabytkami pokrytymi inskrypcjami glificznymi. Historia Dos Pilas wiąże się z historią Tikal, gdyż to właśnie władca Tikal, K’inich Muwaan Jol II, wysłał jednego ze swych synów na ziemie Petexbatún, aby założył nowe miasto. Bajlaj Chan K’awiil urodził się w Tikal w 625 roku i przybył do Dos Pilas w 632 roku.


Wizerunek Bajlaj Chan K’awiil na Steli 9 z 682 roku

(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Związki królestwa Dos Pilas z Tikal podkreślano poprzez używanie tego samego glifu-emblematu aż do 735 roku, kiedy wprowadzono nową formę jego zapisu, różniącą się nieco od tej z Tikal.



Glif-emblemat Dos Pilas używany po 735 roku (Stela 8)

W inskrypcjach z Dos Pilas pojawia się jeszcze jeden ważny toponim, który mógł odnosić się do ceremonialnego centrum miasta. Z dwóch glifów niestety jest odczytany tylko jeden - HA’ (woda). Natomiast glif w górnej części bloku, przedstawiający jakby węża ozdobionego skrzydłami lub muszlami, określany jest jedynie jako „smok”.



Blok glificzny przedstawiający toponim związany z Dos Pilas (Stela 8)

W 650 roku Dos Pilas zostało zaatakowane przez Yuknoom Ch’een, najpotężniejszego władcę Calakmul i pokonany Bajlaj Chan K’awiil musiał podporządkować się zwycięzcy i zostać jego wasalem, występując zbrojnie przeciwko swemu bratu. Wydarzenie to zapoczątkowało całą serię wojen, które zostały opisane w tekstach wyrzeźbionych na Schodach glificznych 2 (na Budowli L5-49)  i Schodach Glificznych 4 (w kompleksie pałacowym).



Schody Glificzne 2 – sekcja centralna (Stopnie I – VI, licząc od dołu)

Tekst wyrzeźbiony na schodach glificznych jest szczególnie interesujący, gdyż opowiada nie tylko o zwycięstwach, ale również o porażkach. Inskrypcje zwykle były narzędziem swego rodzaju propagandy politycznej i podawały informacje o pokonanych miastach i wziętych do niewoli jeńcach. Królowie niechętnie przyznawali się do własnej klęski. Jednak w Dos Pilas wszystkie opisane porażki miały jeszcze bardziej podkreślić ostateczne zwycięstwo. W 657 roku Dos Pilas i Calakmul zaatakowały Tikal, którego władca, Nuun Ujol Chahk, zdołał uciec. W 662 i 664 roku Bajlaj Chan K’awiil pojmał jeńców z miast Koban i Machaquilá. Do kolejnego starcia między dwoma braćmi doszło w 672 roku i tym razem wojnę rozpoczęło Tikal. Wszystko wskazuje na to, że Nuun Ujol Chahk starał się nadaremnie pojmać Bajlaj Chan K’awiil, który ukrył się najpierw w Chak Naah, a potem w Hix Witz.


Schody Glificzne 2 – sekcja wschodnia (Stopnie I i II, licząc od dołu)

Pięć lat później, w 677 roku, Bajlaj Chan K’awiil powrócił do Dos Pilas, a Calakmul wypowiedziało wojnę miastu Pulil, w którym przypuszczalnie przebywał Nuun Ujol Chahk. Armia Tikal została ostatecznie rozbita dopiero w 679 roku. Musiała to być bardzo krwawa wojna, gdyż jej koniec opisano jako nahbaj uch’ich’el witziij ujol, czyli „morze krwi i góry czaszek”.



Schody Glificzne 2 – sekcja zachodnia (Stopnie II, III i IV, licząc od dołu).

Inskrypcja wyrzeźbiona na Stopniu III opisuje tragiczne zakończenie wojny

jako „morze krwi, góry czaszek”

Bajlaj Chan K’awiil, podobnie jak wielu innych majańskich władców, zawarł związki małżeńskie w celu umocnienia swej pozycji w rejonie. Owocem jednego małżeństwa była córka Wak Chan, która została w 682 roku wysłana do Naranjo, aby odbudować tamtejszą dynastię królewską. Druga żona, pochodząca z arystokracji miasta Itzán, w 672 roku urodziła królowi syna – następcę tronu, noszącego imię Itzamnaaj K’awiil. Bajlaj Chan K’awiil nadal utrzymywał kontakty z Calakmul. W 684 roku, w towarzystwie tamtejszego władcy Yuknoom Ch’een, obchodził uroczyście swoje urodziny. Z kolei Panel 7 wspomina objęcie władzy w Calakmul w 686 roku przez Yuknoom Yich’aak K’ahk’. Bajlaj Chan K’awiil uczestniczył w tej uroczystości, która odbyła się w Chihk Nahb, który to toponim wiąże się z Calakmul.



Panel 7 upamiętniający objęcie władzy w Calakmul przez Yuknoom Yich’aak K’ahk’ w 686 roku
i wspominające Bajlaj Chan K’awiil jako świadka tego wydarzenia

W 698 roku na tronie Dos Pilas zasiadł Itzamnaaj K’awiil, który postanowił umocnić pozycję swego królestwa. Rozbudował miasto, wznosząc, w odległości około kilometra od centrum, kolejną grupę budowli zwaną dziś El Duende, gdzie nad naturalną grotą, na odpowiednio przygotowanych tarasach, ustawiono piramidę i pięć stel z ołtarzami, które pokryto inskrypcjami opisującymi wydarzenia z lat 717-721. Wspaniały wizerunek władcy przedstawia Stela 15 z 721 roku.


Wizerunek Itzamnaaj K’awill na Steli 15 z 721 roku,

wzniesionej w części miasta zwanej obecnie El Duende

Itzamnaaj K’awiil pozostawił po sobie liczne stele (oznaczone obecnie numerami: 1, 11, 12, 13, 14, 15, 16). To również on nadzorował wyrzeźbienie zachodniej i wschodniej części Schodów Glificznych 2.



Wizerunek Itzamnaaj Kawiil na Steli 11 z 716 roku

(Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala)

Równie pięknie rzeźbiona Stela 8 zachowała ciekawe inskrypcje opowiadające o wydarzeniach z życia Itzamnaaj K’awiil: jego narodzinach, objęciu władzy i obchodach końca 14-tego K’atuna, a także podawała datę śmierci i pochówku króla w 726 roku. Kiedy inskrypcja została odczytana przez Petera Mathewsa, uczeni zwrócili uwagę na usytuowanie Steli 8. Została ona ustawiona na wprost Budowli L5-1, we wschodniej części głównego placu, co mogło sugerować, iż kryła ona królewski grobowiec.



Fragment inskrypcji ze Steli 8 wspominającej pochówek Itzamnaaj K’awiil w 726 roku

Prace wykopaliskowe prowadzone w Budowli L5-1 przez Arthura Demaresta, Juana Antonia Valdés i Héctora Escobedo zakończyły się sukcesem. Grobowiec (oznaczony jako Pochówek 30) należał do Itzmanaaj K’awiil, a zmarłemu władcy pozostawiono w darze naczynia ceramiczne, ozdoby z jadeitu i mozaikę z muszli.



Stela 8 (replika) i Budowla L5-1 (w głębi), kryjąca grobowiec Itzamnaaj K’awiil

Jednym z piękniejszych znalezisk był czworokątny talerz z wymalowaną inskrypcją, która jako właściciela naczynia podawała nie zmarłego władcę, ale króla Ik’ (Motul de San José) noszącego imię Tayel Chan K’inich. Świadczy to o kontaktach utrzymywanych przez te dwa ośrodki. Jest też bardzo możliwe, że Tayel Chan K’inich został zaproszony na uroczystości pogrzebowe, a pięknie wykonany talerz był jego darem dla zmarłego króla Dos Pilas.



Piękny talerz znaleziony w grobowcu Itzamnaaj K’awill, będący prawdopodobnie
darem Tayel Chan K’inich, władcy Motul de San José

Ponieważ syn Itzamnaaj K’awiil i jego prawny następca był jeszcze zbyt młody, aby sprawować władzę samodzielnie, zatem jako regent i opiekun księcia, na tronie zasiadł w roku 727 Ucha’n K’in Bahlam, dotychczasowy dowódca wojskowy. Osiem lat później zaatakował Seibal i pojmał jego władcę. Zwycięstwo to uwieczniono na dwóch stelach wzniesionych w Dos Pilas i w Aguateca, który to ośrodek stał się drugą stolicą królestwa Petexbatún.



Wizerunek Ucha’n K’in Bahlam na Steli 2 z 736 roku, upamiętniającej
pokonanie Seibal w 735 roku i pojmanie tamtejszego władcy Yich’aak Bahlam

W 741 roku na tron wstąpił wreszcie syn Itzamnaaj K’awiil – K’awiil Chan K’inich. Czasy jego panowania również nie były spokojne i obfitowały w konflikty wojenne. Inskrypcje ze Schodów glificznych 3 (przy Budowli LD-25) opowiadają o jego zwycięstwach i pojmaniu jeńców z miast zwanych dziś El Chorro (w 742 roku) i Motul de San José (w 745 r.). Pokonał również władcę pobliskiego miasta Ahkul. Dzięki temu rozszerzył znacznie terytorium swych wpływów. Poza tym sprawował kontrolę nad Seibal i utrzymywał bliskie kontakty z Cancuen. Zachowane inskrypcje i wykopaliska archeologiczne wskazują, że to za jego czasów królestwo Petexbatún osiągnęło maksymalne rozmiary i kontrolowało znaczną część terytorium pomiędzy rzekami Río de la Pasión i Chixoy.



Niedokończone Schody Glificzne 1 z czasów K’awiil Chan K’inich.
Poza inskrypcjami wyrzeźbiono też tutaj sceny z wieloma postaciami, dziś już ledwie dostrzegalnymi

Jednak w 761 roku szczęście opuściło K’awiil Chan K’inich. Tekst zachowany na Schodach glificznych 2, na Budowli 44 w Tamarindito wspomina ucieczkę K’awiil Chan K’inich. Wtedy to miasto Dos Pilas zostało otoczone palisadą. Nawet kamienie z królewskiego pałacu i innych znaczących budowli zostały wykorzystane do wznoszenia murów obronnych. Potem królestwo Petexbatún rozpadło się na wiele małych ośrodków, których władcy nadal posługiwali się glifem-emblematem Dos Pilas.