Miasta Majów: Toniná (stan Chiapas, Meksyk) - część I

Ruiny dawnego miasta Toniná wznoszą się dumnie na górzystych ziemiach obecnego stanu Chiapas. Już z oddali można dostrzec monumentalny Akropol, przy budowie którego wykorzystano naturalne wzniesienie terenu. O Toniná dowiedziano się bardzo wcześnie, gdyż  około 1530 roku opisał je zakonnik Jacinto Garrido W 1833 roku zjawił się tam hrabia Waldeck, a kilka lat później – John Lloyd Stephens i Fryderyk Catherwood. W latach 1922 – 25 Franz Blom i Oliver Le Farge opisali zabytki Toniná i wykonali ich rysunki. Prace wykopaliskowe, którymi kierowali Pierre Becquelin i Claude Baudez, prowadziła w latach 1972 - 1980 Francuska Misja Archeologiczna. Badania kontynuowane są obecnie przez Narodowy Instytut Antropologii i Historii w Meksyku, a na ich czele stoi Juan Yadeun.

Monumentalny Akropol w Toniná widoczny z oddali

Nazwa miasta - Toniná – oznacza w języku tzeltal „Kamienny dom” i choć wspaniale pasuje do wizerunku miasta, to nie jest oryginalna. W okresie klasycznym królestwo to nazywało się Po’ lub Popo’.

Tytuł k'uhul ajaw z glifem-emblematem Toniná
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Budowę Akropolu rozpoczęto już we wczesnym okresie klasycznym, przypuszczalnie około 300 r. n.e., ale kolejni władcy systematycznie go modyfikowali aż do końca okresu klasycznego, czyli do około 900 r. n.e. Akropol ma wysokość około 70 metrów, obejmuje siedem platform połączonych korytarzami i schodami, tworząc prawdziwy labirynt pomieszczeń mieszkalnych, dziedzińców i świątyń.

Akropol w Toniná

Na dolnej platformie znajdowały się pomieszczenia mieszkalne i małe sanktuaria. Na trzecim poziomie wznosi się Pałac Świata Podziemnego, budowla z ciemnymi, pozbawionymi otworów okiennych komnatami, mogącymi służyć władcom jako miejsca odosobnienia i odprawiania rytuałów.

Pałac Świata Podziemnego

Na tej samej platformie zachowały się pozostałości jednego z dawnych królewskich tronów.

Pałac z salą tronową

Na czwartej platformie mieści się Pałac Wojny, zwany też Pałacem Meandrów ze względu na charakterystyczną dekorację fasady.

Pałac Meandrów

W 1992 roku archeolodzy dokonali wyjątkowego odkrycia na piątej platformie Akropolu. Udało się bowiem odsłonić w miarę dobrze zachowany relief, modelowany w stiuku i pokryty niegdyś żywymi odcieniami czerwieni i błękitu. Przedstawiona scena, wykazująca wyraźne  wpływy sztuki z  Teotihuacán interpretowana jest na różne sposoby. Jedni uczeni uważają, że nawiązuje ona do czterech epok kosmogonicznych i wierzeń, że świat jest niszczony cyklicznie przez słońca ognia, wody i wiatru na swej drodze do czwartego słońca. Inni badacze natomiast sugerują, że relief ukazuje świat fantastycznych istot, duchowych towarzyszy, zwanych przez Majów wayob.

Modelowany w stiuku relief przedstawiający postacie wayob

Ten wspaniały relief nie jest jedynym przykładem stiukowych dekoracji zachowanych w Toniná i choć niektóre zostały częściowo zniszczone, to nadal można dostrzec wymodelowane postacie, jak w przypadku tancerzy z bogatymi nakryciami głów ozdobionych piórami i prawdopodobnie przedstawiających boga kukurydzy lub personifikujących go władców.

Modelowany w stiuku relief przedstawiający tańczące postacie władców bądź boga kukurydzy

Ściany budowli również pokryte były stiukiem i pomalowane. Na niektórych fragmentach widoczne są jeszcze oryginalne kolory, szczególnie czerwony i niebieski.

Pozostałości orgyinalnych kolorów na jednej z budowli w Toniná

Zachowały się też fragmenty rzeźb zdobiących niegdyś fasady najróżniejszych budowli.

 

Fragmenty rzeźb zdobiących niegdyś budowle w Toniná
(pierwsza - Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk;
druga i trzecia - Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Na szóstej platformie wznosi się tak zwana Świątynia Ziemskiego Potwora, gdzie widoczna jest rozwarta paszcza, wewnątrz której umieszczono kamienną kulę symbolizującą słońce.

Świątynia Ziemskiego Potwora

Na siódmym poziomie wznoszą się Świątynia Jeńców i Świątynia Dymiącego Zwierciadła, która wraz z pozostałościami dawnego zwieńczenia dachu góruje nad miastem.

Świątynia na szczycie Akropolu

W Toniná rzeźbione zabytki określane są jako „monumenty”, bez podziału na stele czy panele, jak bywa to w przypadku innych majańskich miast. Stele z Toniná są bardzo charakterystyczne, o zaokrąglonej formie i niemal trójwymiarowe, choć większość z nich została połamana jeszcze w czasach prekolumbijskich. Stele przedstawiają miejscowych władców – z których kilku ma w swoich królewskich imionach słowo chapaht (skolopendra) – z ogromnymi nakryciami głów w formie nakładających się na siebie masek bóstw. Pierwszy znany jak dotąd władca objął tron na początku VI w. n.e. Jego następcą został Bahlam Yaxuun Tihl, przedstawiony na Monumencie 168 z 577 r. n.e. Stela ta ustawiona była niegdyś na szczycie Akropolu, pomiędzy dwoma świątyniami.

Monument 168 z 577 r. n.e. przedstawiający władcę Bahlam Yaxuun Tihl
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Czytaj też: Miasta Majów: Toniná (stan Chiapas, Meksyk) – część II.