O czym pisali Majowie: Panel 3 z Cancuen

Cancuen to starożytne majańskie miasto położone w dzisiejszej Gwatemali, niegdyś rządzone przez jedną z najstarszych dynastii w tym regionie i powiązane z potężnym Calakmul. Dzięki strategicznemu położeniu na rzecznym szlaku handlowym było to bogate miasto z ogromnym pałacem o 200 komnatach i powierzchni 25 tys. m kw. Historia miasta zakończyła się gwałtownie i krwawo – masakrą rodziny królewskiej. Czytaj także: Miasta Majów: Cancuen.

Panel 3 z Cancuen (fot. Wikimedia Commons)

	Panel przedstawia władcę imieniem Taj Chan Ahk Aj Maax ? (ostatni człon imienia nie został jeszcze odczytany).
	Nosi on tytuł boskiego władcy dwóch miast: Cancuen i Machaquila. Podwójne glify-emblematy były dość rzadkie w świecie Majów (porównaj na przykład Nadproże 16 z Yaxchilan).

“Podstawowy tytuł majańskich królów to k’uhul ajaw ‘boski władca’. Przymiotnik k’uhul pochodzi od rzeczownika k’uh oznaczającego ‘boga’ i podkreśla fundamentalną boskość królów […] Jako istoty boskie byli być może nawet uważani za członków szerszej klasy “bogów nieba i bogów ziemi”, którzy wypełniali kosmos, reprezentując przeplatające się aspekty czasu jako żywe istoty i jako siły natury. […] Dla starożytnych Majów rozumienie czasu było nierozerwalnie związane z rolą i obowiązkami królów.”
Stuart 2011: 254, 256. Tłum: A.Hamann

Tak więc podstawowym obowiązkiem króla było zapewnienie prawidłowego upływu czasu poprzez inaugurowanie kolejnych okresów kalendarzowych i rzeczywiście tekst hieroglificzny wspomina taką uroczystość:

4 Ajaw 13 Keh	obchodzono “pierwsze 5 Tunów”, czyli w długiej rachubie okrągłą datę 9.18.5.0.0 (15 września 795 wg kalendarza gregoriańskiego).

Drugie wydarzenie wspomniane w inskrypcji to inauguracja nowego domu króla.

Dnia 9 Ajaw 18 Mol (9.19.00.00.00, 28 czerwca 810)

został poświęcony	?	jego dom, po czym następują imiona i tytuły króla.

Królewski dom jest opisany przepięknym glifem (powyżej po środku), który nadal nie jest odczytany. Zapewne oznacza on jakiś rodzaj architektury, która zarazem była (w jakimś sensie) domem króla.

Ikonografia wskazuje na kontekst związany z wodą:

Narożniki panelu zdobią kwiaty lilii wodnej – symbol wody, często pojawiający się w kontekście takich symboli śmierci jak czaszki.	Wstęgę biegnącą dookoła zdobią krople wody, która w kulturze Majów była związana z drogą w zaświaty: w językach majańskich och ha’ ‘wkroczyć do wody’ oznacza ‘umrzeć’.	Ponadto król siedzi na głowie tzw. “wodnego potwora” - symbolu wód stojących, będących portalem do zaświatów.

Skądinąd wiemy, że król Taj Chan Ahk zmarł około roku 799, a więc przypuszczalnie pierwsze wydarzenie – obchody daty 9.18.5.0.0 (15 września 795) – zostało wspomniane, bo była to ostatnia ważna uroczystość celebrowana przez władcę. Natomiast drugie wydarzenie to oddanie do użytku domu (wiecznego) zmarłego króla przy okazji obchodów okrągłej daty 9.19.00.00.00 (28 czerwca 810).

Władcy towarzyszą dwie wyraźnie mniejsze postaci klęczące po jego obu stronach.

Po lewej klęczy mężczyzna noszący tytuł sahala, który prawdopodobnie oznacza dowódcę wojskowego.

Po prawej klęczy osoba nosząca tytuł aj k’uhun, co prawdopodobnie oznacza kapłana.

Całość panelu jest doskonale zachowana, ale twarze wszystkich trzech postaci zostały zniszczone, zapewne w trakcie specjalnego rytuału mającego na celu “zneutralizowanie” ich mocy. Była to praktyka powszechna w Mezoameryce: niszczono budynki, teksty hieroglificzne, figurki i wizerunki władców, ponieważ jako obiekty sakralne były one obdarzone wielką mocą, która mogła zarówno pomagać jak i szkodzić.

Na marginesie panel wspomina również imię i tytuły artysty, który wyrzeźbił to dzieło, choć są one tak zerodowane, że praktycznie nieczytelne.

yu-xu-lu  yuxul  oto jest jego rzeźba, po czym następują imiona i tytuły rzeźbiarza	Lepiej zachowany początek podpisu rzeźbiarza z Panelu 1 z Laxtunich.

Źródła:

• Skidmore, Joel. 2005. http://www.mesoweb.com/reports/cancuen_news.html. Mesoweb.
• Stone, Andrea i Marc Zender. 2011. Reading Maya Art. Hieroglyphic Guide to Ancient Maya Painting and Sculpture. London: Thames&Hudson.
• Stuart, David. 2011. The Order of Days. The Maya World and the Truth about 2012. New York: Harmony Books.
• Tuszyńska, Boguchwała. Miasta Majów: Cancuen (Gwatemala). Przed Kolumbem 25.06.2013.