Miasta Majów: Toniná (stan Chiapas, Meksyk) – część II

Czytaj także: Miasta Majów: Toniná (stan Chiapas, Meksyk) - część I

Toniná było jednym z najbardziej wojowniczych majańskich ośrodków, co szczególnie podkreślano w ikonografii, gdyż postacie jeńców pojmanych przez tamtejszych władców, zostały przedstawione na licznych zabytkach. Toniná rywalizowało z Palenque o wpływy w rejonie dzisiejszego stanu Chiapas. Konflikt wyraźnie nasilił się w II połowie VII w. n.e., za czasów Yuknoom ? Way, którego wizerunek zachował się na Monumencie 26 z 672 r. n.e.

Monument 26 z wizerunkiem władcy Yuknoom ? Way
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Jak podają inskrypcje z Palenque, król Toniná został pojmany w 687 r. n.e. przez K’inich Kaan Bahlam II , władcę Palenque.

Fragment inskrypcji zachowanej na Panelu ze Świątyni XVII w Palenque,
wspominający atak K'inich Kaan Bahlam II na Toniná
(Muzeum Alberto Ruz Lhuillier w Palenque)

Losy Toniná odmieniły się kiedy w 688 r. n.e. na tronie zasiadł K’inich Baaknal Chahk, który doprowadził do ogromnego rozkwitu królestwa, zarówno pod względem politycznym i militarnym, jak i artystycznym.

Glif przedstawiający imię K'inich Baaknal Chahk (detal z inkrypcji na Monumencie 141)
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Za jego czasów powstała ogromna ilość najróżniejszych rzeźbionych zabytków, które miały świadczyć o wielkim prestiżu jakie miasto zyskało dzięki zwycięskim wojnom prowadzonym w rejonie rzeki Usumacinty. W 692 r. n.e. K’inich Baaknal Chahk pojmał jeńców z Palenque, Anaayte’ i La Mar.

Monument 27 przedstawiający pojmanego w niewolę K'awiil Mo' z Palenque
(Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Monument 155 z wizerunkiem jeńca Yax Ahkul z Anaayte'
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná ) 

W 699 r. n.e. K'inich Baaknal Chahk poświęcił boisko do gry w piłkę, które zbudowano w formie zagłębionej, idealnie symbolizującej portal do świata podziemnego. Wydarzenie to zostało uwiecznione w inskrypcji wyrzeźbionej na Monumencie 141.

Monument 141 z czasów K'inich Baaknal Chahk wspominający poświęcenie boiska do gry w piłkę
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná) 

K’inich Baaknal Chahk został też przedstawiony w formie retrospektywnej na Monumencie 171 w scenie gry w piłkę z władcą Calakmul.

Monument 171 (Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk)

Militarne poczynania królestwa były kontynuowane w czasach kolejnego władcy, K’inich ? K’ahk’ (imię nie jest w pełni odczytane), który objął tron w 708 r. n.e. To za jego panowania Toniná postanowiło wziąć odwet za wcześniejszą porażkę i w 711 r. n.e. zaatakowało Palenque, pojmując w niewolę tamtejszego króla, K’inich K’an Joy Chitam II. Król K'inich ? K'ahk' zaatakował również inne miasta, w tym Calakmul.

  

Panele z wizerunkami jeńców pojmanych przez władcę K'inich ? K'ahk'

(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná )

Pamięć o wielkim K’inich Baaknal Chahk trwała dalej, gdyż władca K’inich Ich’aak Chapaht, który zasiadł na tronie w 723 r. n.e., dokonał uroczystego poświęcenia jego grobu w dniu 09.14.18.14.12 5 Eb 10 Yaxk’in (20 czerwca 730 r. n.e.), o której to ceremonii wspomina ołtarz znany jako Monument 161. Duży glif dnia Tzolk’in – 5 Eb – został wyrzeźbiony w centrum ołtarza.

Monument 161 z inskrypcją wspominającą poświęcenie grobu K'inich Baaknal Chahk w 730 r. n.e.
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná) 

Monument 161, choć w tym przypadku z datą 5 Eb, przypomina tak zwane Ołtarze Ajaw, spotykane w sztuce Toniná i Caracol. Wznoszono je z okazji upływającego cyklu kolejnego k’atuna (20 lat). Ponieważ końce k’atuna zawsze przypadały w dniach Ajaw, zatem podanie dnia Tzolk’in Ajaw z odpowiednim współczynnikiem liczbowym wystarczało do określenia o który koniec k’atuna chodziło.

Ołtarz upamiętniający datę 09.13.10.00.00 7 Ajaw 3 Kumk'u (26 stycznia 702 r. n.e.)
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná )

Ołtarz upamiętniający datę 09.14.05.00.00 12 Ajaw 8 K'ank'in (8 listopada 716 r. n.e.)
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná )

Ponieważ władcy Toniná w zasadzie nie wspominali w inskrypcjach imion swych rodziców, zatem trudno ustalić czy została zachowana sekwencja dynastyczna i tym samym nie mamy pewności, czy znane są nam imiona wszystkich kolejnych władców. W historii królestwa Toniná szczególną rolę odegrali przedstawiciele miejscowej elity, zajmujący bardzo wysokie stanowiska na dworze królewskim oraz aktywnie uczestniczący w obchodach końców cykli kalendarzowych. Spośród nich wyróżniały się osoby z tytułem Ajk’uhun. Najbardziej znany dostojnik, K’elen Hix, służył aż trzem kolejnym władcom przez okres 34 lat. Jego wizerunek zachował się na Monumencie 165.

Monument 165 z wizerunkiem K'elen Hix
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná) 

Przez następne lata Toniná nadal było bardzo wojowniczym królestwem. Inskrypcje z czasów K’inich ? Chapaht, sprawującego władzę od około 787 r. n.e. wspominają o wojnach przeciwko Sak Tz’i’ i Pomoy.

Monument 1 - stela wzniesiona przez władcę K'inich ? Chapaht
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Wizerunek jeńca z Pomoy, pojmanego przez K'inich ? Chapaht
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Nadal też powstawało wiele rzeźbionych zabytków, w tym Monument 114 upamiętniający śmierć i rytualne okadzanie grobu – och k’ahk’ tu mukil – najprawdopodobniej pierwszego władcy Toniná, które miało miejsce w 799 r. n.e. Tekst kończy się wzmianką o pojmaniu jeńca z Pomoy.

Monument 114 z czasów władcy K'inich ? Chapaht
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná) 

Po śmierci K’inich ? Chapaht zarówno działalność architektoniczna i artystyczna, jak i militarna jakby ustały. W pierwszej połowie IX wieku Uh Chapaht prawdopodobnie zamieścił ostatnie wizerunki jeńców, których postacie wymodelowano w stiuku.

Wymodelowane w stiuku wizerunki jeńców pojmanych przypuszczalnie przez władcę Uh Chapaht

Ostatni władca natomiast ustawił stelę, znaną jako Monument 101, na której wyrzeźbiono datę 10.04.00.00.00  12 Ajaw 3 Wo (20 stycznia 909 r. n.e.).

Monument 101 z ostatnią datą Majów zapisaną w Długiej Rachubie
(Muzeum na terenie stanowiska archeologicznego Toniná)

Jest to ostatnia data Majów zapisana metodą tak zwanej Długiej Rachuby. W tym czasie większość majańskich miast kwitnących w okresie klasycznym została już opuszczona.