Akt stworzenia życia przez narodziny człowieka fascynował starożytne kultury mezoamerykańskie. Narodziny były ważnym wydarzeniem zarówno w życiu codziennym jak i w mitologii.
Ciąża i poród były domeną odrębnej grupy uzdrowicieli - akuszerek, które zazwyczaj były starszymi kobietami, biegłymi w zielarstwie, wróżbiarstwie i innych dziedzinach wiedzy ezoterycznej. Na Jukatanie patronką akuszerek była bogini Ixchel - "Pani Tęcza". Kobiety z całego półwyspu Jukatan odbywały długie pielgrzymki do jej sanktuariów na wyspach Cozumel i Isla Mujeres (Wyspa Kobiet), które według przekazów pełne były jej wizerunków, ale niestety się nie zachowały.
   |
| Wizerunek oraz imię bogini Chak Chel zapisane glifami w Kodeksie Drezdeńskim. Charakterystyczne atrybuty: stara twarz, wąż na głowie, odwrócony dzban w rękach, na pierwszym rysunku także szponiaste stopy i kości na spódnicy (rys. Wikimedia Commons) |
Ixchel była niegdyś identyfikowana z młodą Boginią I z majańskich kodeksów, ale teraz uważa się, że jest ona Boginią O, czyli Chak Chel ("Czerwona Tęcza"). W Kodeksie Drezdeńskim Chak Chel jest przedstawiona jako stara kobieta z wężami we włosach, czasem także z pazurami i oczami jaguara, może mieć także spódnicę z motywem czaszek i kości.
Nie zachowały się majańskie księgi (nazywane kodeksami) opisujące tę dziedzinę wiedzy, ale zachowała się ceramiczna waza (zobacz zdjęcia tzw. "Wazy Narodzin" K5113), zrobiona na wzór księgi i przestawiająca scenę porodu. Waza ma przekrój kwadratowy, każda jej ścianka to jedna stronica z kodeksu o wymiarach 25x10 cm z tekstem u góry, obrazkiem poniżej i czerwoną ramką dookoła. Górna krawędź łącznie z częścią tekstu została zatarta przez lata używania i zdejmowania oraz zakładania przykrywki.
 |
| Dwie strony tzw. "Wazy Narodzin": po lewej kobieta w trakcie porodu, po prawej mityczna scena porodu (Tedlock 2010: 162) |
Pierwszy panel (na rysunku po lewej) przedstawia kobietę w trakcie porodu w pozycji, która nadal jest stosowana wśród współczesnych Majów: kobieta rękami trzyma się sznurów zawieszonych na belce stropowej jej domu, a nogami klęczy na ziemi. Towarzyszą jej dwie starsze akuszerki, z których jedna ściskając brzuch rodzącej pomaga jej urodzić (jej prawa ręka przypomina łapę jaguara), natomiast druga (z uchem jaguara) stoi obok z miską w ręku. Jaguarze atrybuty świadczą o ich szamanicznych mocach.
Drugi panel (na rysunku po prawej) przedstawia scenę mityczną: narodziny boga Pawahtuun z paszczy potwora. Towarzyszą mu trzy akuszerki, rozpoznawalne dzięki wrzecionom w nakryciu głowy i również posiadające cechy jaguara: oko, ucho i cętki na rękach. Towarzyszący obrazowi tekst potwierdza, że jest to scena narodzin: ostatni glif w drugiej kolumnie to SIH 'narodzić się'.
 |
| Logogram SIH 'narodzić się' (T740) |
W późnoklasycznej sztuce środkowomeksykańskiej boginie są często ukazywane w pozycji charakterystycznej dla porodu, w kucki z ramionami uniesionymi w górę, choć potomstwo może ukazywać się nie tylko z dróg rodnych, ale także z kawałka jadeitu umieszczonego w pępku.
 |
| Bogini Tlazolteotl w pozycji porodowej, dziecko (w prawym górnym rogu) wstępuje w nią, a następnie wychodzi z dróg rodnych (Codice Borbonico) |
 |
| Księżniczka Misteków podczas porodu (Codice Nuttall) |
Czytaj także: Amerykańskie mity o stworzeniu świata i człowieka - Jaguary – zwierzęta budzące grozę i uwielbienie
--------------------
Bibliografia:
- Houston, Stephen, David Stuart, and Karl Taube. The Memory of Bones: Body, Being, and Experience among the Classic Maya. Austin: University of Texas Press, 2006
- Miller, Mary, Karl Taube. An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya. Thames & Hudson 1993
- Tedlock, Dennis. Popol Vuh. Księga Majów o początkach życia oraz chwale bogów i władców.Tłum. Izabela Szybilska. Helion, 2007
- Tedlock, Dennis. 2000 Years of Mayan Literature. University of California Press, 2010
- Tuszyńska, Boguchwała. Mitologie Świata: Majowie. Rzeczpospolita 2007
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz