Miasta Majów: Pomoná (stan Tabasco, Meksyk)

W pobliżu miasta Tenosique leżą ruiny Pomoná, jednego z największych majańskich ośrodków w tym rejonie. Pierwsza osada powstała tu już w okresie preklasycznym, a jej mieszkańcy zajmowali się uprawą ziemi i wymianą towarów pomiędzy wybrzeżem Zatoki Meksykańskiej a ziemiami dzisiejszego Chiapas i Petén. W latach 600-800 Pomoná przeżywała rozkwit i podporządkowała sobie politycznie i gospodarczo dwa mniejsze ośrodki: Panhalé i Chinikihá. W czasach Majów miasto nazywało się Pakbuul.

O Pomoná wspominali po raz pierwszy, pod koniec XIX wieku, geograf Karl Sapper i austriacki fotograf Teobert Maler, który w 1898 roku, podróżując rzeką Usumacinta zwiedzał ruiny majańskich miast. Dopiero jednak w latach sześćdziesiątych XX wieku zainteresowali się tym miejscem Henrich Berlin i Cesar Lizardi Ramos, a poważne prace archeologiczne rozpoczęto w latach 1986-88.

W Pomoná zachowało się wiele inskrypcji, które dostarczyły uczonym informacji o miejscowych władcach, wojnach i kontaktach z innymi królestwami. Miasto było niezależne, ale niezbyt potężne i przeżyło wiele ataków ze strony silniejszych ośrodków. Dwukrotnie, w 659 roku i w 663 roku zostało zaatakowane przez władców Palenque. Do tego doszły najazdy ze strony Piedras Negras i La Mar, gdzie na Steli 3 wspomina się o pojmaniu dostojników z Pomoná w 792 i 794 roku.

Na terenie Pomoná archeolodzy odnaleźli pozostałości sześciu grup architektonicznych, z których do tej pory tylko jedna, położona w najwyższej części miasta, została zbadana i odrestaurowana. Tworzy ją trzynaście budowli, wzniesionych wokół Głównego Placu. Część południowa placu pozostaje otwarta, a zachowane trzy stopnie wskazują, że przypuszczalnie łączyła się niegdyś z drugą częścią miasta.


Główny Plac w Pomoná

Po stronie północnej placu mamy Budowlę 1 z wczesnego okresu klasycznego, wzniesioną na planie kwadratowym, z fasadą skierowaną na południe. Przed piramidą umieszczono okrągły ołtarz.


Budowla 1

Ołtarz przed Budowlą 1

Tutaj też stała niegdyś Stela 1 (obecnie przeniesiona do miejscowego muzeum), przedstawiająca jednego z władców miasta.


Stela 1 (Muzeum w Pomoná)

Po stronie zachodniej placu zachowały się Budowle 3, 4, 5, 6 i 7, których piramidalne podstawy pochodzą z różnych okresów. Na ich szczytach wznosiły się niegdyś świątynie ze sklepieniami łukowymi i drewnianymi nadprożami.


Budowle po zachodniej stronie Głównego Placu

Na szczególną uwagę zasługuje najwyższa w tej grupie Budowla 4, gdzie zachowały się cztery kamienne płyty przedstawiające boga Słońca (z glifem k’in) i wyrzeźbioną matę – pop – symbol władzy królewskiej.



Kamienna płyta z wizerunkiem boga Słońca i symbolem maty pop

Po wschodniej stronie placu wznoszą się Budowle 9, 10, 11, 12 i 13, z niskimi platformami, stanowiące zapewne podstawę konstrukcji, które uległy zniszczeniu na przestrzeni wieków.



Budowle po wschodniej stronie Głównego Placu

Większość kamiennych płyt, ozdób i ceramiki (z lat 250-900), znalezionych przez archeologów podczas prac wykopaliskowych, przechowywana jest w miejscowym muzeum. Jednym z najwspanialej zachowanych zabytków jest tzw. Płyta Skrybów. Dzięki wyrzeźbionemu na niej tekstowi, epigrafikom udało się odczytać glif-emblemat miasta.


Płyta Skrybów (Muzeum w Pomoná)

Z kolei Płyta z Budowli 4 przedstawia postać antropomorficzną, przypuszczalnie boga Słońca.


Płyta z Budowli 4 (Muzeum w Pomoná)

Inskrypcje na znalezionych stelach i tablicach dotyczą wydarzeń z lat 514-790. Ostatnią zapisaną datą jest rok 820.