Miasta Majów: Xunantunich (Belize)

W pobliżu San Ignacio, przy granicy Belize i Gwatemali rozciąga się Xunantunich, wzniesione na naturalnej skale wapiennej. Xunantunich było znane już od 1880 roku, lecz stosowane ówcześnie metody – między innymi użycie dynamitu – znacznie uszkodziły budowle. Wczesne badania prowadził w latach 1894-95 Thomas Gann, a w 1905 r. dotarł tam Teobert Maler z Muzeum Peabody Uniwersytetu Harvarda. Po nich pracowali tu A.H. Anderson, Linton Sattherthwaite, Michael Stewart, Peter Schmidt, Joseph Palacio, Elizabeth Graham i David Pendergast. W pełni systematyczne wykopaliska, pod kierownictwem Richarda Leventhala i Wendy Ashmore podjęto w latach 1992-1996, a później (2000-2003) kontynuowali je Jaime Awe, James L. Bonor, Carolyn Audet i Jason Yaeger.



Ruiny Xunantunich

Xunantunich stało się silnym ośrodkiem znacznie później niż inne miasta w tej części dzisiejszego Belize. Pomimo iż tereny te zamieszkane były wcześniej (600-300 p.n.e.), to Xunantunich zaczęło odgrywać  rolę dopiero od 600 roku, osiągając szczyt rozwoju w roku 700. Dokoła istniały już inne, znacznie starsze ośrodki okresu klasycznego, znane obecnie jako Arenal, Buenavista del Cayo, Cahal Pech, Baking Pot, El Pilar i Pacbitun.



Jedno z dwóch boisk do gry w piłkę na terenie Xunantunich

Gdy po przepłynięciu promem rzeki Mopán i półtorakilometrowej wspinaczce docieramy na szczyt wzgórza, oczom naszym ukazuje się najwyższa konstrukcja miasta, widoczna nawet z odległości kilkunastu kilometrów. To Budowla A-6 zwana Zamkiem, sięgająca 40 metrów wysokości, a więc jedna z najwyższych na terenie Belize. Najwcześniejsza konstrukcja pochodzi z roku 600, ale później została powiększona o budowle po stronie wschodniej, zachodniej i południowej. Budowla miała charakter zarówno świątynny jak i pałacowy. Szerokie schody piramidy prowadzą na taras z wysoką platformą, na której szczycie wznoszą się dwie świątynie.



Budowla A-6 zwana Zamkiem

Zamek został ozdobiony ze wszystkich czterech stron wspaniałym fryzem, z którego zachowały się do dnia dzisiejszego  tylko fragmenty po stronie wschodniej i zachodniej. Oryginalny fryz – w celu ochrony – został przykryty repliką. Fryz wschodni odkryto w 1950 roku. Jest on podzielony na dwie poziome sekcje. W dolnej części możemy dostrzec trzy wielkie maski. Nad centralną maską widoczny jest fragment tronu z głowami węża, a po jego obu stronach – postacie podtrzymujące przypuszczalnie nieboskłon.



Fryz wschodni

Na fryzie zachodnim, znalezionym w 1993 roku, zachowały się również maski bóstw. Widać też pozostałości siedzącej na tronie postaci, być może założyciela dynastii, gdyż Budowla A-6 stanowiła dla rodu królewskiego z Xunantunich miejsce szczególnego kultu.



Fryz zachodni

Wokół Placu AIII, będącego sercem kompleksu rezydencjalnego, wznoszą się Budowle A10, A11 i A12. Dolna część Budowli A11 miała pięć komnat, do których prowadziły trzy wejścia: centralne – do największego pomieszczenia i boczne (po stronie wschodniej i zachodniej) – do mniejszych. Z pokoju po zachodniej stronie niewielkie schody wiodły do górnej części pałacu, stanowiącej zapewne prywatną rezydencję króla. W komnatach pałacu odnaleziono resztki naczyń ceramicznych służących do przechowywania potraw i napojów, instrumenty muzyczne, a także wyryte na podłodze tablice patoli – gry rozpowszechnionej wśród ludów Mezoameryki. O patolli wspominają dokumenty kolonialne. W grze, której nazwa pochodzi z języka náhuatl, pionki przesuwano na planszy w formie podzielonego na kwadraty krzyża, nieco przypominającej naszą szachownicę. Rolę pionków pełniły ziarna fasoli, kawałki kości lub patyczki. Plansze natomiast rzeźbiono na płaskich kamieniach lub ryto bezpośrednio w pokrytych stiukiem podłogach domów. Kompleks mieszkalny A11 był kilka razy przebudowywany, a jego górna część uległa zawaleniu – prawdopodobnie w wyniku trzęsienia ziemi. Pałac opuszczono w latach 750-755.



Budowla A11

Budowla A11 skierowana jest w stronę Zamku. W późniejszym okresie wzniesiono Budowle A-1 i A-2, dzieląc ten rozległy plac na dwa mniejsze.



Widok z Zamku na plac z Budowlami A-1 i A-2

Na wprost Budowli A-2 znajduje się zaułek z gładką stelą, oznaczony przez archeologów jako Budowla A-16.



Zaułek z gładką stelą

Na terenie Xunantunich znaleziono cztery ołtarze i osiem stel, z czego jeden ołtarz i trzy stele były rzeźbione. Stele przedstawiają miejscowych władców i zostały wzniesione odpowiednio w: 820 r. (Stela 8), 830 r. (Stela 9) i 849 r. (Stela 1).



Stela 8 z 820 roku
(Muzeum na terenie Xunantunich)

W inskrypcji na Steli 8 pojawia się glif-emblemat miasta Naranjo, co może świadczyć o związkach łączących oba królestwa.



Stela 1 z 849 roku przedstawia władcę trzymającego sceptr z wizerunkiem boga K'awiil
i stojącego na pojmanym jeńcu
(Muzeum na terenie Xunantunich)