Badania z wykorzystaniem technologii LiDAR na terenie Dzibanché i Ichkabal

W 170. numerze czasopisma Arqueología Mexicana (wrzesień 2021 r.), Sandra Balanzario (z Centrum INAH Quintana Roo, Meksyk) i Francisco Estrada-Belli (z University of Tulane, USA) przedstawili rezultaty prac prowadzonych z wykorzystaniem technologii LiDAR na terenie Dzibanché i Ichkabal, dwóch miast Majów położonych w południowej części stanu Quintana Roo. Badania pod kierunkiem Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) rozpoczęły się w lipcu 2017 roku i objęły obszar 103 kilometrów kwadratowych. Uzyskane mapy dostarczają nowych danych, które pozwalają bardziej szczegółowo ocenić skalę infrastruktury miejskiej i pokazują, że Dzibanché i Ichkabal należały do najbardziej rozległych ośrodków miejskich na Nizinach Majów w okresie preklasycznym i klasycznym. Dzibanché, które było pierwszą stolicą Kanu’l, jednego z najpotężniejszych królestw Majów, obejmuje cztery duże kompleksy budowli: Grupo Principal (Grupę Główną), Tutil, Lamay i Kinichná, połączone ze sobą drogami sakbe. Jednak nie były to jedyne drogi, gdyż dzięki technologii LiDAR wykryto jeszcze wiele innych, liczących w sumie aż 40 km.

Mapa przedstawia Grupo Principal (Dzibanche) połączone drogami z Lamay,
Tutil i Kinichna (ilustracja: INAH/Estrada-Belli)

Najstarsza w Ameryce budowla z cegieł adobe

Oryginalny artykuł: Descubren en La Libertad construcción de adobes más antigua de América

Od 2012 roku, w ramach projektu archeologicznego, którym kieruje Ana Cecilia Mauricio i w którym biorą udział badacze z Pontificia Universidad Católica del Perú i University of Maine (USA), prowadzone są wykopaliska w Dolinie Chao (region La Libertad, północne wybrzeże Peru). To właśnie tam, na terenie stanowiska Los Morteros odkryto najstarszą w Ameryce monumentalną budowlę wzniesioną z cegieł adobe, pochodzącą sprzed 5100 lat. Wiadomo, że cegły adobe były ważnym materiałem konstrukcyjnym, szczególnie w Ameryce prekolumbijskiej. Jednak w tym przypadku uczonych zainteresował też unikalny skład gliny, z której wykonano bloki adobe. Przez wiele miesięcy poszukiwano jej źródła. W końcu na jej złoża, utworzone przez fenomen El Niño, natrafiono w pobliżu rzeki Chao. Wyniki przeprowadzonych analiz opublikowano ostatnio w czasopiśmie PNAS.

Prace wykopaliskowe w Los Morteros (źródło fot. Andina)

Zrównoważone praktyki rolnicze w zachodniej części Nizin Majów

Oryginalny artykuł: Were the ancient Maya an agricultural cautionary tale? Maybe not, new study suggests 

Wiele osób uważa, że zmiany klimatyczne i degradacja środowiska przyczyniły się do upadku cywilizacji Majów, ale nowe badania, którymi kierowali Andrew Scherer (z Brown University, Providence, USA) i Charles Golden (z Brandeis University, Waltham, USA) pokazują, że niektóre królestwa Majów przez stulecia stosowały zrównoważone praktyki rolnicze i uzyskiwały wysokie plony. Wykorzystując drony i technologię LiDAR oraz prowadząc prace w terenie, skupiono się na niedużym obszarze w zachodniej części Nizin Majów, położonym przy dzisiejszej granicy Meksyku z Gwatemalą. Początkowo uczeni nie zamierzali obalić długo utrzymujących się poglądów dotyczących rolniczych praktyk Majów, a jedynie chcieli dowiedzieć więcej na temat infrastruktury tego stosunkowo słabo zbadanego regionu, pokrytego gęstą roślinnością tropikalną. Warto podkreślić, że dopiero w 2019 roku Andrew Scherer i jego współpracownicy odkryli królestwo Sak Tz'i', którego archeolodzy poszukiwali od dziesięcioleci (post: Uczeni zdołali ustalić położenie miasta Majów znanego jako Sak Tz'i').

Mapka z zaznaczonym prostokątnym obszarem, na którym prowadzono badania
(ilustracja: Andrew Scherer, Brown University)

W Chan Chan (Peru) odkryto zbiorowy pochówek

Oryginalny artykuł: Descubren restos óseos de 25 individuos en complejo arqueológico Chan Chan

Na terenie stanowiska archeologicznego Chan Chan (prowincja Trujillo, region La Libertad, Peru) odkryto zbiorowy grobowiec, w którym złożono 25 osób. Znajduje się on na otoczonym murem placu kompleksu Utzh An (Gran Chimu). Szczątki należą w większości do kobiet zmarłych w wieku około 30 lat, a także do kilku niemowląt i nastolatków. Jak podaje odpowiedzialny za prace Jorge Meneses Bartra, przy szkieletach znaleziono około 70 naczyń ceramicznych i liczne przedmioty związane z tkactwem, którym za życia zajmowały się prawdopodobnie pochowane w grobie kobiety. Ilość artefaktów wskazuje, że były to osoby wywodzące się z miejscowej elity. Chan Chan było ośrodkiem kultury Chimu, która kwitła w okresie od VIII do XV wieku na północnym wybrzeżu Peru. 

Zbiorowy pochówek odkryty w Chan Chan (fot. Vanessa Graos)

Efekt światła i cienia na piramidzie Majów w Santa Rosa Xtampak

Oryginalny artykuł: Hallan en Campeche fenómeno similar al descenso de Kukulcán de Chichén Itzá

Zgodnie z nowymi badaniami, które przeprowadził meksykański archeolog Florentino García Cruz w majańskim mieście Santa Rosa Xtampak (stan Campeche, Meksyk), na jednej z tamtejszych budowli można w dniach 14 marca i 20 września dostrzec spektakularne zjawisko archeoastronomiczne, podobne do słynnego zstępowania Kukulkana (Pierzastego Węża) na piramidzie w Chichen Itza, choć wcześniejsze o około 300 lat. Florentino García Cruz prowadził obserwacje przez sześć lat, weryfikował dane i przygotowywał dokumentację. W tych dwóch dniach na bocznej stronie schodów padające promienie słońca tworzą 13 trójkątów, chociaż obecnie – z powodu częściowego zniszczenia budowli – widoczne są jedynie cztery. Maksymalny efekt gry światła i cienia pojawia się o godzinie 16.40.

Budowla w Santa Rosa Xtampak, na której 14 marca i 20 września można zaobserwować
efekt światła i cienia (źródło fot.: Diario de Yucatan)

Czerwony barwnik na złotej masce z Peru zawierał ludzką krew

Oryginalny artykuł: Ancient golden mask from Peru was painted with human blood

W latach 90. XX wieku archeolodzy odkryli w Peru datowany na około 1000 r. grobowiec ze szczątkami wywodzącego się z elity mężczyzny, który zmarł w średnim wieku i był przedstawicielem preinkaskiej kultury Sicán, zamieszkującej północne wybrzeże Peru od IX do XIV wieku. Szkielet pokryty był jaskrawo czerwonym barwnikiem, a oddzieloną od niego głowę przykrywała złota maska również pomalowana na czerwono. Wykonane wówczas badania wykazały, że czerwonym pigmentem jest cynober. Obecnie Elisabete Pires, Luciana da Costa Carvalho i James McCullagh (z University of Oxford, Wielka Brytania) oraz Izumi Shimada (z Southern Illinois University, USA) postanowili przeprowadzić ponowne analizy, gdyż zastanawiało ich, jak to możliwe, że chociaż maska pozostawała pod ziemią przez tysiąc lat, warstwa farby była nadal do niej przytwierdzona.

Złota maska znaleziona w grobowcu przedstawiciela kultury Sican
(źródło fot.: Journal of Proteome Research)

Archeolodzy odkryli dobrze zachowane canoe Majów

Oryginalny artykuł: Arqueólogos localizan canoa prehispánica en un cenote durante proyecto del Tren Maya

Podczas prac archeologicznych związanych z budową trasy kolejowej dla pociągu przez ziemie Majów, eksperci z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) dokonali kolejnych interesujących odkryć. Tym razem badania objęły odcinek drogi prowadzącej z Izamal (stan Jukatan) do Cancun (stan Quintana Roo), gdzie na terenie miejsca nazwanego San Andrés znajdują się trzy zbiorniki wodne: cenote, cenote w formie studni i tak zwana rejoyada. Jak podaje ekspertka w dziedzinie archeologii podwodnej Helena Barba Meinecke, podczas eksploracji cenote, na głębokości pięciu metrów poniżej obecnego poziomu wody nurkowie dostrzegli na kamiennej ścianie jakiś ciemny ślad o rozmiarach 60-90 cm. W miejscu tym, przypuszczalnie wskazującym na dawny poziom wody, zlokalizowano jaskinię, wewnątrz której zauważono coś, co przypominało pień drzewa. Po inspekcji okazało się, że chodzi o pochodzące z czasów prekolumbijskich i dobrze zachowane canoe Majów.

Canoe Majów odkryte w cenote w San Andres (fot. SAS-INAH)