Prekolumbijska gospodarka wodna na Wyspie Wielkanocnej

Oryginalny artykuł: La antigua cultura del agua en Isla de Pascua

Od 2007 roku, ekipa badaczy z prestiżowego Niemieckiego Instytutu Archeologicznego DAI z siedzibą w Berlinie, prowadzi prace związane z rejestrem i dokumentacją zabytków na Wyspie Wielkanocnej, wykorzystując w tym celu najnowocześniejsze technologie. Jednak ich zainteresowanie spuścizną dawnych mieszkańców Rapa Nui nie ogranicza się jedynie do fascynujących rzeźb moái. Uczeni poszukują również informacji, która pozwoliłaby zrozumieć, jak ludność Wyspy Wielkanocnej zaopatrywała się w czasach prekolumbijskich w wodę. Do tej pory nie zwracano bowiem szczególnej uwagi na ten ważny aspekt kulturowo-technologiczny i niewiele wiedziano na temat gospodarki wodnej na Wyspie Wielkanocnej, a drobne informacje zachowały się jedynie w relacjach dawnych żeglarzy i kronikarzy.

Teren prac niemieckich archeologów (fot. DAI)

Burkhard Voght, kierujący projektem badawczym na Wyspie Wielkanocnej i specjalizujący się w dawnych systemach hydraulicznych podkreśla, że po raz pierwszy tego typu badania prowadzone są w strefie podzwrotnikowej. Rezultaty ostatnich prac wykopaliskowych zaskoczyły archeologów. Okazało się bowiem, że Wyspa Wielkanocna jest niczym gąbka z wieloma otworami. Podczas deszczu woda wsiąka w ziemię, po czym szybko wypływa na powierzchnię i gromadzi się w zagłębieniach. Jednym z najważniejszych tego typu zbiorników, zasilanych opadami deszczu, jest Ava Ranga Uka, położony w centrum wyspy, na terenie obecnego Parku Narodowego Rapa Nui. Wiadomo jednak, że zdarzały się również okresy suszy, a zatem dawni mieszkańcy Wyspy Wielkanocnej musieli znaleźć sposób na odpowiednie gospodarowanie wodą. Niemieccy archeolodzy wraz ze współpracującymi instytucjami chilijskimi (jak Narodowa Korporacja Leśna CONAF) dokonali rewelacyjnych odkryć w Ava Ranga Uka. Ludność Rapa Nui kontrolowała płynące strumienie wody, aby wykorzystać ją zarówno do spożycia, jak i do nawadniania pól uprawnych. W tym celu zbudowano kanały i kamienne tarasy na różnej wysokości. Zachowały się również pozostałości studni przeznaczonej do plantacji drzew palmowych, co świadczy o tym, że starano się zapobiec wylesieniu.

Prace wykopaliskowe prowadzone w ramach projektu DAI (fot. DAI)

Archeolodzy natrafili także na dwie tamy i kamienny zbiornik, które były wykorzystywane w latach 1300 – 1600 n.e. Burkhard Voght podkreśla, że mogło to być miejsce o charakterze sakralnym, rodzaj sanktuarium z platformą ceremonialną służącą do odprawiania rytuałów. Lud Rapa Nui wykorzystywał zatem wodę nie tylko do celów domowych i rolniczych, ale i rytualnych. Uczony dodaje, że chociaż podobne konstrukcje znaleziono na terenie Polinezji, to bada się je po raz pierwszy.

Kamienny zbiornik odkryty przez niemieckich archeologów (fot. DAI)

Odkrycia te otwierają ogromne pole badań dla DAI, którego pracownicy planują już prace na Wyspie Wielkanocnej na kolejne 5-10 lat. Niemieccy archeolodzy wykorzystują najnowsze urządzenia, które pozwalają zeskanować teren i zabytki, odtworzyć je w formie trójwymiarowej i określić ich położenie dzięki systemowi GPS. Podczas ostatniego roku bardzo użyteczny okazał się dron „Willi”, w kształcie chrząszcza. Jest on sterowany na odległość i zaopatrzony w aparat fotograficzny wykonujący zdjęcia z powietrza. Projekt DAI prowadzony jest pod auspicjami Niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.