Makabryczny dom pogrzebowy w Boliwii

Ancient mortuary sheds light on early burial rites. USA Today 22.02.2015.

U stóp Andów znaleziono prehistoryczny dom pogrzebowy, wzniesiony z kamienia i cegły adobe, w którym zdaniem badaczy odbywały się specjalne ceremonie, polegające na gotowaniu ludzkich szczątków w wapnie niegaszonym, aby oczyścić kości z tkanek miękkich. Celem tego makabrycznego rytuału było ułatwienie transportu szczątków, ponieważ ludzie zamieszkujący ten region ponad tysiąc lat temu prowadzili koczowniczy tryb życia, zachowując jednocześnie głęboki szacunek do swoich zmarłych. Zdaniem współautora projektu Scotta C. Smitha, archeologa z Franklin & Marshall College, tworzono w ten sposób "mobilne cmentarze dla mobilnej społeczności", co pokazuje, że zmarli odgrywali ważną i aktywną rolę w życiu żywych. Odkrycie zostało opublikowane w aktualnym wydaniu Antiquity.

Pozostałości domu pogrzebowego w Khonkho Wankane (fot.  Scott C. Smith)

Copilco - kapsuła czasu ukryta pod lawą wulkaniczną

Oryginalny artykuł: Copilco - una capsula del tiempo bajo la lava

Niemal sto lat temu Manuel Gamio odkopał cztery tunele na terenie Copilco, gdzie pod sześciometrową warstwą lawy po wybuchu wulkanu Xitle natrafił na pozostałości prekolumbijskiej wioski z okresu formatywnego (700 – 400 p.n.e.). Obecnie grupa archeologów z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH), w ramach nowego projektu, postanowiła kontynuować prace i dotrzeć do wnętrza tej kapsuły czasu. Copilco, jedno z pierwszych stanowisk archeologicznych badanych na terenie zajmowanym obecnie przez stolicę Meksyku, może dostarczyć informacji na temat okresu preklasycznego w południowo-zachodniej części Doliny Meksyku.

Pierwsi badacze Copilco z początków XX wieku  (fot. INAH)

Archeolodzy José Ignacio Sanchez Alaniz i Emma Marmolejo Morales – koordynatorzy projektu, którego dwa pierwsze sezony zakończyły się w 2014 roku – przekazali, że można uznać Copilco za jedno z najbardziej reprezentatywnych stanowisk okresu formatywnego w Dolinie Meksyku. Przypomnieli też historię prac prowadzonych na tym terenie.

Warstwa zastygłej lawy, pokrywająca wioskę z okresu preklasycznego (fot. Mauricio Marat / INAH)

Kogo przedstawiają majańskie malowidła z Xultun?

Oryginalny artykuł: Maya Mural Reveals Ancient "Photobomb"

W 2010 roku, podczas prac archeologicznych prowadzonych na terenie majańskiego ośrodka Xultun, w północno-wschodniej Gwatemali, dokonano niezwykłego odkrycia. Jeden ze studentów, badając tunel wykopany przez rabusiów, dostrzegł pozostałości dawnych malowideł. Początkowo kierujący wykopaliskami William Saturno, profesor archeologii z Uniwersytetu w Bostonie sądził, że ze względu na tropikalny klimat zapewne niewiele zachowało się z dawnego malowidła. Jednak z czasem zdołano odsłonić komnatę z malowidłami sprzed około 1250 lat. Wymalowane sceny pokrywają trzy ściany, gdyż w czwartej, zniszczonej przez rabusiów, znajdowało się wejście do komnaty. Kiedy Saturno i jego ekipa weszli do komnaty, stanęli twarzą w twarz z królem Majów.

Fragment malowideł z Xultun (Gwatemala) (fot. Heather Hurst)

Najnowsze badania wskazują, że malowidła z Xultun przedstawiają grupę uczonych lub doradców króla. Jest to szczególnie ciekawe, gdyż zazwyczaj większość malowideł Majów ukazywała jedynie sceny związane bezpośrednio z życiem władców. Król, z ogromnym nakryciem głowy z ptasich piór, personifikujący boga wiatru (o czym świadczą jego atrybuty), siedzi na kamiennej ławie. Tuż za nim, ledwie widoczny i niemal ukryty za ogromnym nakryciem głowy króla, znajduje się jeden z jego pomocników.

Wizerunek pomocnika, stojącego za królem (fot. Heather Hurst)

Najstarsze ślady trepanacji kości

Oryginalny artykuł: Evidence for ancient bone surgery found at Kuelap

Na terenie Kuelap, stanowiska archeologicznego kultury Chachapoyas, natrafiono na najstarsze dowody przeprowadzania zabiegów chirurgicznych. Dr J. Maria Toyne z University of Florida wyjaśniła, że dwa szkielety, datowane na lata 800 – 1535 n.e. zachowały ślady trepanacji, która jest operacją polegającą na wywiercaniu otworów w kościach.

Ruiny Kuelap (fot. Enrique Cuneo /El Comercio)

Totometla - dzielnica Teotihuacan zamieszkiwana przez kapłanów

Oryginalny artykuł: La Magueyera de Pajaros en Teotihuacan fue habitada por la clase sacerdotal

Jedną z charakterystycznych cech urbanistyki potężnego Teotihuacan było zorganizowanie miasta w formie dzielnic. Na podstawie planu, przygotowanego przez dr René Millón, udokumentowano istnienie około dwóch tysięcy kompleksów mieszkalnych. Do chwili obecnej zdołano zbadać około dwudziestu (między innymi dzielnice La Ventilla, Tetitla, Atetelco, Yayahuala i Zacuala), dzięki czemu poznano lepiej strukturę społeczną, gospodarczą i polityczną tego wielkiego miasta, kwitnącego w Mezoameryce w okresie klasycznym. Przykładem kompleksu rezydencjalnego, położonego w pobliżu tak zwanej strefy pałacowej, jest również Totometla, którą archeolog Alberto Juárez Osnaya opisuje w swej książce, zatytułowanej „El Desarollo arquitectónico de Totometla en el marco urbano de Teotihuacan” i opublikowanej przez Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) w Meksyku.

Budowla w kompleksie rezydencjalnym Totometla (fot. José Enrique de Lucio Sánchez / INAH)

Pierwsze prace na terenie Totometla prowadzono już wcześniej, w ramach projektu archeologicznego, którym kierował Eduardo Matos Moctezuma. Dzielnica ta była zamieszkiwania w okresie od 225-350 n.e. do 550-650 n.e. Alberto Juárez Osnaya uważa, że ów kompleks mieszkalny ograniczony był od strony południowej i wschodniej przez rzekę San Juan, na zachodzie – przez kanion Cosotlán, a od strony północnej sięgał do obszaru przylegającego do pałacu w Zacuala.

Wejście do komnaty wschodniej (fot. José Enrique de Lucio Sánchez / INAH)

Potosi - inkaskie zagłębie srebra

Team finds earliest evidence of large-scale human-produced air pollution in South America. Phys.org 9.02.2015.

Kiedy w XVI w. Hiszpanie podbijali Amerykę Płd., ich największym sukcesem było odkrycie inkaskich kopalni srebra w górskim rejonie Potosí w dzisiejszej Boliwii - największym na świecie zagłębiu srebra. Inkowie od dawna wydobywali tam kruszec, ale Hiszpanie w 1572 wprowadzili nową technologię, która wielokrotnie zwiększyła produkcję i po raz pierwszy w historii pokryła Andy grubą warstwą ołowianego pyłu. Część z tych zanieczyszczeń wiatry zaniosły aż 800 km na północny zachód, gdzie osiadły na lodowcu Quelccaya i zachowały się pod kolejnymi warstwami śniegu i lodu, aż do 2003, kiedy dotarli do nich naukowcy z Ohio State University. W internetowym wydaniu Proceedings of the National Academy of Sciences opisują oni badania rdzenia lodowego z lodowca Quelccaya, w których odkryto warstwę datowaną na okres hiszpańskiego podboju Imperium Inków, zawierającą ołów z kopalni srebra w Potosí.

Lodowiec Quelccaya w Peru (fot. Paolo Gabrielli, Ohio State University)

Mumie kultury Paracas ujawniają dietę ludzi 2 tys. lat temu

Researchers use isotopic analysis to explore ancient Peruvian life. Science Daily 13.02.2015.

Archeolodzy i bioarcheologdzy przeanalizowali dietę 14 osób zmarłych przed 2 tys. lat, których mumie zostały odkryte na jednym z najbardziej znanych peruwiańskich stanowisk: należącej do kultury Paracas nekropolii Wari Kayan na południowym wybrzeżu Peru. Region ten ma bogatą historię znalezisk archeologicznych, w tym misternych wyrobów włókienniczych i ogromnych geoglifów, natomiast dotychczas nie prowadzono tam badań bioarcheologicznych. Tę lukę wypełniły badania prof. Kelly Knudson z Arizona State University, Ann H. Peters z Muzeum Archeologii i Antropologii przy University of Pennsylvania oraz Elsa Tomasto Cagigao z peruwiańskiego Papierskiego Uniwersytetu Katolickiego przy wsparciu National Science Foundation.

Tkanina kultury Paracas z wełny wielbłądowatego, I w. n.e. nekropolia Paracas w Peru, obecnie Brooklyn Museum (fot. Wikimedia Commons)

Pierwsi Amerykanie używali miotaczy oszczepów do polowań na grubą zwierzynę

1st Americans Used Spear-Throwers to Hunt Large Animals. Live Science 28.01.2015.

Mimo braku dowodów archeologicznych pierwsi Amerykanie często są przedstawiani w trakcie polowania z miotaczem oszczepów - zabójczym narzędziem, które umożliwia rzucenie oszczepem z ogromną prędkością (do 150 km/h) na dużą odległość (ponad 200 m). Najnowsze badania mikroskopijnych pęknięć na paleoindiańskich grotach dostarczają pierwszych empirycznych dowodów na to, że prehistoryczni myśliwi w Ameryce naprawdę używali takiej broni do polowań na mamuty i inną grubą zwierzynę. 

Zdaniem naukowców ma to poważne implikacje dla naszego zrozumienia sposobu życia Paleoindian. Aby zrozumieć wewnętrzne mechanizmy dawnych społeczeństwo łowiecko-zbierackich, istotne jest, żeby najpierw dowiedzieć się, jak zdobywały pożywienie, ponieważ ich życie było wokół tego skoncentrowane. Według Karla Hutchingsa, archeologa z Thompson Rivers University w Kanadzie i autora tego projektu, aktualne modele społeczeństwa paleoindiańskiego są oparte na założeniu, że myśliwi używali miotaczy oszczepów, a teraz wreszcie są dowody na to, że te założenia były prawidłowe.

Polowanie z miotaczem oszczepów, rekonstrukcja artystyczna (rys. http://marjoriecowley.com)

Czy petroglify z Peru mogą stanowić zapomnianą formę pisma?

Discovery of writing at Peru's Checta. Bradshaw Foundation 4.02.2015. Galeria zdjęć

El Comercio podaje, że istnieją mocne dowody na to, że w Peru już 5 tys. lat temu, czyli równolegle do Sumeru i Egiptu, opracowano formę pisma obrazkowego. Pierwsze wskazówki znaleziono wśród petroglifów odkrytych w 1925 przez księdza Pedro Villara Cordovę na stanowisku archeologicznym Checta  położonym w dolinie rzeki Chillon, w dystrykcie Santa Rosa de Quives, prowincji Canta, 3 godziny drogi od Limy. Wśród petroglifów naukowcy odnaleźli powtarzające się wzory i motywy, co może oznaczać, że reprezentują one system zapisu języka, czyli pismo.

Petroglify z Checta, które być może stanowią zapis języka, czyli pismo (fot. Bradshaw Foundation)

 

Łowcy-zbieracze wynaleźli ceramikę, żeby jeść ryby

Scientists reveal fishy cooking habits of North American hunter-gatherers. Phys.org 3.02.2014.

Archeolodzy z University of York i Queens College (City University New York) uważają, że najstarsza ceramika w północno-wschodniej części Ameryki Płn. była używana przez łowców-zbieraczy główie do gotowania, przechowywania i spożywania ryb w sytuacjach społecznych. Badając, jak produkcja ceramiki rozwinęła się w tym regionie 3 tys. lat temu, naukowcy doszli do wniosku, że zastosowanie ceramiki nie było po prostu adaptacją związaną z rosnącym spożyciem pewnych określonych gatunków dzikich roślin i zwierząt, jak dotychczas uważano.

Najnowsze badania pokazują, że to czynniki społeczne były przyczyną wprowadzenia i rozpowszechnienia ceramiki. Chociaż społeczności łowiecko-zbierackie w północno-wschodniej Ameryce Płn. spożywały wiele różnych pokarmów roślinnych i zwierzęcych, jednak ceramiki używano głównie do przetwarzania ryb i produkcji tranu. Pokazuje to, że to właśnie połowy zwierząt wodnych pozwoliły na zainwestowanie czasu i siły roboczej w wytwarzanie ceramiki, ponieważ ryby stały się cennym towarem wymiennym, który był spożywany w trakcie uroczystości w spolecznościach łowiecko-zbierackich.

 

Naczynie ze stanowiska Peace Bridge w Ontario (fot. Archaeological Services)

Różne style w tradycji malowideł naskalnych w Baja California (Meksyk)

Oryginalny artykuł: Identifican nuevos subestilos en la tradicion pictorica Gran Mural

Archeolog María de la Luz Gutiérrez Martínez poświęciła trzydzieści lat na badania malowideł naskalnych w pasmach górskich Sierra de San Francisco i Sierra de Guadalupe w meksykańskim stanie Baja California. Do chwili obecnej Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) zarejestrował na ziemiach stanu Baja California aż 1150 miejsc z zachowanymi malowidłami naskalnymi, których styl określany jest jako Gran Mural i charakteryzuje się znacznymi rozmiarami wizerunków oraz realistycznymi przedstawieniami postaci ludzkich i zwierzęcych, wymalowanych w kolorach czerwonym, czarnym, białym i żółtym. Pomimo wspólnych cech, tradycja malarska Gran Mural obejmuje kilka nieco odmiennych stylów, z których do tej pory wyróżniono: Rojo sobre Granito, San Francisco, La Trinidad, San Borjitas i Bahía Concepción.

Malowidła naskalne w Baja California (fot. María de la Luz Gutiérrez Martínez)

Miasta Majów: San Miguelito (stan Quintana Roo, Meksyk)

Ruiny majańskiego miasta San Miguelito, podobnie jak El Rey, leżą na terenie Cancun, tuż przy słynnym Bulwarze Kukulkana. Miasto kwitło w późnym okresie postklasycznym (1250 – 1550 n.e.) i dzięki usytuowaniu w pobliżu Morza Karaibskiego i Laguny Nichupté uczestniczyło w rozległej sieci handlowej. Architektura San Miguelito jest typowa dla miast wschodniego wybrzeża. Najwyższą budowlą jest Piramida, która przechodziła co najmniej trzy fazy konstrukcyjne. Schody z balustradami prowadzą na szczyt, gdzie zachowały się pozostałości świątyni.

Piramida - największa budowla w San Miguelito

Na terenie San Miguelito wznosi się kilka kompleksów budowli. Grupa Południowa, stanowiąca część rezydencjalną, obejmuje sześć domów, dwa ołtarze oraz pałac z dwiema komnatami i przedsionkiem, którego dach wykonany niegdyś z liści palmowych, podtrzymywany był przez kolumny.

Jedna z budowli w Grupie Południowej