Wojny Majów

Przez wiele lat sądzono, że Majowie byli narodem pokojowym. Jednak odkrycie w 1946 roku słynnych malowideł w Bonampak, przedstawiających krwawą walkę i okrutne traktowanie pojmanych jeńców, całkowicie odmieniło poglądy uczonych. Obecnie wiadomo, że wojny na ziemiach Majów miały miejsce już w okresie preklasycznym, gdyż wówczas pojawiła się praktyka otaczania miast murami obronnymi.

Scena walki na malowidle z Komnaty 2 w Budowli I w Bonampak
(kopia w Narodowym Muzeum Antropologii w mieście Meksyk; autor: Rina Lazo)

Niestety nie wiemy, jaką taktykę walki stosowali Majowie ani jak była zorganizowana ich armia w okresie klasycznym. Możemy jedynie przypuszczać, że na jej czele stał władca i że istnieli zapewne dowódcy wojskowi wywodzący się z arystokracji. Nieco więcej informacji zachowało się w zapiskach pierwszych kronikarzy hiszpańskich, chociaż dotyczą one okresu postklasycznego. Diego de Landa podaje, że na czele armii stali dwaj dowódcy. Jeden pełnił stałą funkcję przez wiele lat i stanowisko to było przekazywane w jego rodzinie z pokolenia na pokolenie. Drugiego natomiast wybierano na okres trzech lat i nazywano go Nacom. Poza tym istniała grupa zawodowych wojowników – holcanes, których wzywano na wypadek wojny. W miarę konieczności powoływano do służby także zwykłych mieszkańców.

Scena walki na malowidle z Komnaty 2 w Budowli I w Bonampak
(kopia w Narodowym Muzeum Antropologii w mieście Meksyk; autor: Rina Lazo)

Skarby ukryte pod Machu Picchu

Oryginalny artykuł: A French-Peruvian-Spanish Team Discovers a Chamber in Machu Picchu. Heritage Daily 23.01.2013.

Kilka miesięcy temu w odnalezionym w 1911 r. przez Hirama Binghama inkaskim mieście Machu Picchu dokonano kolejnego odkrycia. W 2010 francuski inżynier David Crespy zwiedzając miasto zauważył dziwny element architektoniczny na dole jednego z głównych budynków w samym centrum miasta. Nie miał wątpliwości, że patrzy na drzwi przed wiekami zamknięte przez Inków. W sierpniu 2011 David Crespy przeczytał jego artykuł w czasopiśmie Figaro i postanowił to zbadać. Wyniki wstępnych badań były jednoznaczne: jest to otwór wejściowy niegdyś zablokowany przez Inków, przy czym jest on dziwne podobny do grobowców, jakie Thierry Jamin i jego towarzysze znajdowali w dolinach Lacco i Chunchusmayo. 

Aby potwierdzić istnienie pomieszczeń pod budynkiem przeprowadzono badania geofizyczne przewodności elektromagnetycznej, które potwierdziły istnienie kilku pomieszczeń i schodów. Dalsze badania wskazują także na obecność innego materiału archeologicznego, w tym dużych ilości metalu oraz złota i srebra. 

Obecnie Thierry Jamin przygotowuje się do kolejnego kroku, czyli otwarcia komory zamkniętej przez Inków pięć stuleci temu. 

Machu Picchu - prekolumbijskie inkaskie miasto, położone na wysokości 2430 m n.p.m. , prawdopodobnie zbudowane około 1450 r. i opuszczone sto lat później (fot. Delia Hernandez Toledano)

Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część IV

Czytaj też: Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część I
                 Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część II
                 Miasta Majow: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część III

K’an Joy Chitam II, podobnie jak jego brat nie pozostawił spadkobiercy. Jednak K'inich Janahb Pakal I miał jeszcze trzeciego syna, noszącego imię Tihwol Chan Mat, który poślubił Ix Kinuuw, księżniczkę z zaprzyjaźnionego ośrodka Uxte'k'uh.

 

Glify imion Tihwol Chan Mat (po lewej) i Ix Kinuuw (po prawej)

(Muzeum Alberto Ruz Lhuillier w Palenque)

Tihwol Chan Mat zmarł w młodym wieku i nigdy nie zasiadł na tronie Palenque. W tej sytuacji jedyną osobą, która mogła sprawować rządy był jego syn, który przyjął królewskie imię K’inich Ahkal Mo’ Naab III i objął władzę w 721 roku, chociaż stanowiło to wyraźne odstępstwo od tradycji zachowania linii dynastycznej.

Zapis glificzny imienia K'inich Ahkal Mo' Nahb
(Panel 96 Glifów, kopia w Muzeum Alberto Ruz Lhuillier w Palenque)

Być może niewiele by wiedziano o tym władcy, gdyby nie odkrycia dokonane przez archeologów w 1999 roku podczas prac prowadzonych wówczas w ukrytej w dżungli Świątyni XIX.

Świątynia XIX

Odkrycie tysiącletnich petroglifów w Nayarit

Oryginalny artykuł: Descubren milenarios petrograbados en Nayarit
Zobacz także: Fotografie INAH

Archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH-Conaculta) w Meksyku odkryli panel pokryty petroglifami, wyrytymi prawdopodobnie w latach 850 – 1350 n.e., a zatem liczącymi około tysiąca lat. Panel znajdował się na terenie Cantil de las ánimas, w pobliżu miasteczka Jesús María Cortés, w Tepic (stan Nayarit).

Archeolog Mauricio Garduño Ambriz  poinformował, że wszystkie wyryte symbole znajdują się na poziomym pasie na skałach wulkanicznych, tworzących klif o wysokości około 10 metrów. Symbole zdają się dzielić panel na dwie części. Po stronie wschodniej znajdują się glify związane z żyznością i płodnością: deszczowe chmury, muszle ślimaka i kobiece genitalia. Po stronie zachodniej natomiast mamy ukazane z profilu czaszki, zwrócone ku wschodzącemu słońcu. Ikonografia petroglifów wiąże się z tradycjami grupy kulturowej Aztatlán, która w okresie od 850-900 n.e. do 1350 roku n.e. zamieszkiwała głównie przybrzeżne niziny północnego stanu Nayarit i południe stanu Sinaloa w Meksyku. 

Petroglify odkryte na terenie Cantil de las ánimas (Fotografia INAH)

Jak podkreślają meksykańscy uczeni, petroglify z Cantil de las ánimas wykazują dwa odmienne style, realistyczny i schematyczny. Styl figuratywny jest charakterystyczny dla tak zwanej fazy Cerritos (lata 900 – 1100 n.e.), podczas gdy styl schematyczny jest typowy dla ceramiki i sztuki naskalnej z fazy Ixcuintla (lata 1100 – 1350 n.e.). Można na tej podstawie zasugerować, że rytualne znaczenie pokrytych petroglifami skał – jako miejsca o charakterze sakralnym – obejmowało okres około 450 lat, przypadający na szczyt rozwoju gospodarczego i politycznego miejscowych ośrodków. Meksykańscy uczeni planują dokładniejsze zbadanie petroglifów w celu ustalenia ich ewentualnego związku z obserwacjami astronomicznymi.

Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część III

Czytaj też: Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część I
                 Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część II

K’inich Kan Bahlam II objął władzę w 684 roku. Największym projektem architektonicznym nowego króla stały się trzy świątynie, określane współcześnie jako Grupa Krzyża. Ich elementy ikonograficzne i wyrzeźbione na ogromnych panelach inskrypcje glificzne miały służyć podkreśleniu związku władcy z bogami–patronami miasta i umocnić jego prawo do dziedziczenia tronu. 

Zapis glificzny imienia K'inich Kan Bahlam
(blok glificzny z balustrady Świątyni Liściastego Krzyża,
Muzeum Alberto Ruz Lhuillier w Palenque)

Grupa Krzyża obejmuje wzniesione wokół wspólnego placu trzy budowle, które nawiązują do tradycji kompleksów triadycznych, a więc symboliki trzech kamieni stworzenia. Na szczytach platform piramidalnych zbudowano świątynie, których wnętrza ozdobiono wielkimi rzeźbionymi panelami z wizerunkami władcy i długimi inskrypcjami glificznymi. Każda z trzech piramid została poświęcona jednemu z trzech bogów, do których odwoływali się królowie Palenque, znanych jako tak zwana Triada z Palenque. Określamy ich jedynie rzymskimi cyframi, jako GI, GII i GIII (G - od angielskiego słowa god - bóg), gdyż ich imiona nie zostały jeszcze w pełni odczytane.

GI (rysunek Mark Van Stone)

GII (Unen K'awiil) (rysunek Mark Van Stone)

GIII (bóg-jaguar świata podziemnego) (rysunek Mark Van Stone)

Majańscy pisarze i rzeźbiarze

Dzięki ogromnemu postępowi w odczycie starożytnego pisma Majów w drugiej połowie XX i na początku XXI wieku, wiele dowiedzieliśmy się także o tych, którzy tego pisma używali. Znamy ich imiona, tytuły, funkcje, patronów. Wiemy, że pełnili ważną rolę w życiu kulturalnym i społecznym i zajmowali wysoką pozycję w klasycznym społeczeństwie majańskim. Ich obowiązki prawdopodobnie miały o wiele szerszy zakres niż tylko sztuka pisania, malowania i rzeźbienia, a (przynajmniej) niektórzy z całą pewnością pochodzili z rodzin królewskich.

We wcześniejszych okresach artyści pozostawali anonimowi, ale w późnym klasyku wielu pisarzy i rzeźbiarzy zaczęło dumnie podpisywać swoje dzieła w kamieniu i na ceramice. Pisarze pisali pędzelkami przy  pomocy kolorowych pigmentów na papierze, ceramice, tkaninach, drewnie oraz innych materiałach, rzeźbiarze rzeźbili w kamieniu, drewnie, kości, jadeicie, na muszlach.

--------------------

Czytaj także: Wyrób kodeksów (papier, pigmenty i pędzelki) - Kodeksy Majów

--------------------

tz’i-bi  tz’ib   pisać, malować	AJ-TZ’IB-ba   aj tz’ihbpisarz, malarz	u-tz’i-ba   u tz’ihb(oto) pismo (kogo?) + imię pisarza	yu-xu[lu]   yuxul(oto) rzeźbienie (kogo?) + imię pisarza

Odkrycie pochówków w rejonie Chichén Itzá

Oryginalny artykuł: Hallan entierros prehispanicos a 20 km de Chichen Itza
Zobacz także: Fotografie INAH

W odległości 20 km od Chichén Itzá, na terenie stanowiska Xtojil, meksykańscy archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH-Conaculta) natrafili na kilkanaście pochówków, z których większość została umieszczona pod posadzkami budowli ponad tysiąc lat temu, przypuszczalnie w okresie od 600 do 800 r. Znalezisko świadczy o tym, że już ponad 1200 lat temu, jeszcze przed dominacją Chichén Itzá, ta część Jukatanu była gęsto zaludniona, a ośrodki powstawały wokół tamtejszych studni cenotes.

Cenote Xtoloc na terenie Chichén Itzá

Prace archeologiczne były prowadzone podczas rozbudowy szosy łączącej dwa jukatańskie miasteczka, Libre Unión i Yaxcabá. Na odcinku 18 km zlokalizowano 28 budowli o różnych rozmiarach, od prostych pozostałości budynków mieszkalnych po piramidy wysokości 6-12 metrów. Większość z nich wznosi się na terenie Xtojil, które rozwinęło się dzięki bliskości cenote o tej samej nazwie i pobliskiej lagunie Sayausil. 

Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część II

Czytaj też: Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część I

Mistrzowskim dziełem K'inich Janahb Pakal I jest słynna Świątynia Inskrypcji, wznosząca się na wysokość około 22 metrów i będąca najwyższą budowlą w Palenque. Fasada świątyni skierowana jest na północ, którą to stronę świata Majowie wiązali z krainą zmarłych. Dziewięć platform symbolizuje dziewięć poziomów świata podziemnego. 

Świątynia Inskrypcji

Meksykański archeolog Alberto Ruz Lhuillier, prowadzący w latach pięćdziesiątych XX wieku prace na terenie Palenque, zwrócił uwagę na kamienne pokrywy znajdujące się w płycie podłogowej sanktuarium na szczycie Świątyni Inskrypcji. Okazało się, że pod płytą znajdowały się schody wiodące w głąb piramidy. Oczyszczanie schodów z gruzu zajęło archeologom aż trzy lata, ale zostało uwieńczone sukcesem. 

Schody prowadzące do grobowca w Świątyni Inskrypcji

Mieszkańcy Teotihuacan ekshumowali zmarłych, żeby poprawić im makijaż

Oryginalny artykuł: The Teotihuacans exhumed their dead and dignified them with make-up. EurekaAlert 9.01.2013

Pozostałości kosmetyków znalezione w grobach w Teotihuacan zostały przebadane i okazało się, że  były one używane jako element pośmiertnego rytuału ku czci najważniejszych osób w mieście. Zespół badaczy z Politechniki w Walencji i Uniwersytetu w Walencji we współpracy z Narodowym Uniwersytetem Meksyku zbadał próbki znalezione w urnach grobowych na stanowisku archeologicznym Teotihuacan, datowane między 200-500 n.e. Naukowcy chcieli poznać skład i funkcje kosmetyków znajdowanych w naczyniach. 

Naczynie ceramiczne z grobowca w Teotihuacan. Muzeum w Teotihuacan (fot. B. Tuszyńska)

Urna z Atzompa z imieniem zapoteckiego dostojnika

Oryginalny artykuł: Vasija prehispanica revelaria nombre de personaje zapoteca
Zobacz także: Fotografie INAH

Archeolodzy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH-Conaculta) w Meksyku przyjrzeli się dokładnie urnie, znalezionej kilka miesięcy temu w grobowcu na terenie stanowiska archeologicznego w Atzompa, w stanie Oaxaca. Ceramiczna urna liczy około 1200 lat i zachowała oryginalne kolory. Ozdobiona jest wspaniałym wizerunkiem osoby o wysokim statusie społecznym i w bogatym stroju, obejmującym narzutkę z ptasich piór, naszyjnik, inkrustowane zausznice i pas. Archeolog Eduardo García Wigueras – odpowiedzialny za prace wykopaliskowe – podkreślił, że na pasie rozmieszczone są elementy ikonograficzne, odnoszące się do imienia osoby przedstawionej na urnie. Pojawia się tam odczytany przez Alfonso Caso glif „trzęsienie ziemi” i cyfra 8. Jest zatem możliwe, że pochowany w grobowcu dostojnik nosił imię „8 Trzęsienie ziemi”. Należy tu dodać, że w Mezoameryce bardzo popularne było nadawanie imion od nazw dni kalendarza. Poza glifami na pasie są też wzory w formie meandrów i symbol odwróconego wzgórza.

Urna z Atzompa (fotografia INAH)

Osoba przedstawiona na urnie ma też szczególne nakrycie głowy, o wysokości 34 centymetrów (przy całej wysokości urny liczącej 80 centymetrów), z wizerunkiem otoczonego piórami gada z rozwartą paszczą. Badacz Centrum INAH w Oaxaca przypomina, że zgodnie z wierzeniami niektórych kultur prekolumbijskich, między innymi Zapoteków, upierzony wąż bądź tzw. ziemski potwór, jako zwierzęta mityczne, obdarzone były ogromną mocą i wiązały się zarówno ze światem ziemskim, jak i niebiańskim.

Czytaj też:
Odkrycie kolejnego grobowca w Atzompa
1100-letni kompleks grobowy w Atzompa

Zobacz też:
Fotogaleria: Urny Majow i Zapoteków

Miasta Majów: Palenque (stan Chiapas, Meksyk) - część I

Palenque od wieków fascynowało i przyciągało najpierw podróżników, potem pierwszych badaczy, archeologów i wreszcie turystów. Już w 1567 roku Hiszpan Pedro Lorenzo de la Nada dowiedział się o tym mieście od okolicznych mieszkańców. Następna wzmianka o Palenque pochodzi z 1746 roku, a w 1773 roku zakonnik Ramón Ordoñez y Aguilar wysłał grupę ludzi na tereny ruin. Od tego momentu Palenque stało się celem wielu wypraw i żaden inny ośrodek Majów nie może poszczycić się tak długą listą gości w XVIII i XIX wieku. Jeszcze pod koniec XVIII wieku przybyła tu ekspedycja José Antonio Calderona, alkada z Santo Domingo, a po nim architekta Antonia Bernasconi. Potem przyszła kolej na kapitana Antonia del Río (który wraz z 80 Indianami został wysłany w celu oczyszczenia ruin z porastającej je roślinności). Był tu historyk Juan Bautista Muñoz, francuski kapitan Guillermo Dupaix, rysownik Luciano Castañeda i inni.

Panorama Palenque

W 1831 roku dotarł do Palenque Juan Galindo, a rok później hrabia Frederick Waldeck, który spędził wśród ruin ponad dwa lata. Chociaż pozostawione przez niego rysunki stanowią wyraz bardzo subiektywnej wizji miasta i raczej słabo oddają ówczesną rzeczywistość, to jednak świątynia, w której mieszkał podczas swego pobytu została na jego cześć nazwana Świątynią Hrabiego.

Świątynia Hrabiego w Palenque

W 1840 roku zjawili się w Palenque pochodzący z Belize John Herbert Caddy i Patrick Walker, a wkrótce po nich John Lloyd Stephens i Fryderyk Catherwood oraz Desiré Charnay. Wreszcie nadeszła era prawdziwych badaczy, takich jak Alfred P. Maudslay, Alfred Tozzer, Herbert Spinden, Teobert Maler i Edward Seler. Ostatecznie, w latach 40-tych XX wieku, Narodowy Instytut Antropologii i Historii z Meksyku rozpoczął w Palenque zakrojone na szeroką skalę systematyczne wykopaliska archeologiczne, które trwają nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. W przypadku Palenque mamy wiele szczęścia, gdyż zachowało się tu mnóstwo inskrypcji, które nie tylko opowiadają o dziejach miasta, ale również pozwoliły ustalić z dużą dokładnością dynastię rządzącą.

Starożytne rytuały pogrzebowe w Maryland

Oryginalny artykuł: Ancient burial rituals uncovered in Maryland. Archeo News 30.12.2012.

Nad rzeką Patuxent (Maryland, USA) archeolodzy odkryli skarbnicę prehistorycznych, indiańskich artefaktów, które świadczą o tym, że przez tysiące lat był to ważny ośrodek rytualny. Na stanowisku Pig Point znaleziono rytualne pochówki w postaci pięciu lub więcej owalnych jam z ludzkimi kośćmi i artefaktami datowanymi na 230 p.n.e. do 620 n.e. 

Rzeka Patuxent (fot. Wikimedia Commons)

W Sinaloa znaleziono ślady osadnictwa sprzed 4000 lat

Oryginalny artykuł: Sitio en Sinaloa revela ocupacion de hace 4 mil anos

W pobliżu miasta Mazatlán, w meksykańskim stanie Sinaloa, badacze Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH-Conaculta) odkryli ostrza (20 kompletnych i 40 we fragmentach), które datowane są na lata 2500 – 1000 p.n.e. Są to najstarsze ślady osadnictwa na ziemiach północno-zachodniego Meksyku. Jak poinformował archeolog Joel Santos Ramírez, poza ostrzami znaleziono też wiele narzędzi kamiennych, co może świadczyć o czasowych obozowiskach i przypuszczalnie o istnieniu warsztatu. Ostrza wykonano z riolitu i andezytu pochodzenia wulkanicznego. Wcześniej narzędzia z okresu archaicznego, z około dwóch tysięcy lat przed naszą erą, znaleziono jedynie na północy stanu Nayarit.



Ostrze znalezione na terenie stanowiska archeologicznego La Flor del Océano
(fotografia INAH)

Nowe stanowisko archeologiczne zostało nazwane La Flor del Océano (Kwiat Oceanu) i jest jednym z ponad dwudziestu ośrodków leżących w okolicy Las Labradas, gdzie niedawno odkryto skały pokryte petroglifami. Na terenie La Flor del Océano odnaleziono też fragmenty naczyń ceramicznych ze znacznie późniejszego okresu, a mianowicie z lat 750 – 1250 n.e. Jedno z naczyń ceramicznych jest ozdobione koncentrycznymi kręgami, przypominającymi petroglify z Las Labradas. Archeolodzy natrafili też na pochówek zawierający szczątki pięciu osób: dwóch dorosłych mężczyzn, dwojga młodych ludzi (kobiety i mężczyzny) i dziecka (przypuszczalnie dziewczynki). U wszystkich (z wyjątkiem dziecka) zauważono deformację czaszki i przycięcie zębów w formie litery „V”, które to cechy są typowe dla ludów prekolumbijskich, zamieszkujących tereny obecnego stanu Sinaloa.

Czytaj też: Petroglify z Las Labradas w stanie Sinaloa, Meksyk

Miasta Majów: Kabah (stan Jukatan, Meksyk)

Biała droga sacbé prowadziła niegdyś z Uxmal do Kabah i dochodziła Łuku, który stanowił bramę wejściową do centrum ceremonialnego. Pozbawiony już dekoracji łuk, usytuowany na schodkowej platformie stoi po zachodniej stronie współczesnej szosy, która została tak niefortunnie zbudowana, że przechodzi przez teren dawnego miasta.


Łuk w Kabah (rysunek Fryderyka Catherwooda)

Ruiny Kabah odwiedzili w połowie XIX wieku Stephens i Catherwood, a po nich dotarł tam jeszcze francuski podróżnik Desiré Charnay. Podziwiane przez nich budowle nadal świadczą o wielkości miasta, którego nazwa jest przypuszczalnie oryginalna, gdyż pojawia się w księgach Chilam Balam.

Fotogaleria: Przedmioty "ekscentryczne" Majów

Krzemień i obsydian, które przy łamaniu dawały kawałki tak ostre, jak potłuczone szkło, stały się dla Majów najlepszym materiałem do wyrobu narzędzi tnących i broni. Wykonywano z nich groty strzał, duże noże (do których dodawano drewniane uchwyty) i toporki (wykorzystywane również jako cieślice lub kilofy). W miarę prowadzenia prac wykopaliskowych okazało się, że krzemień i obsydian służyły również do wyrobu najróżniejszych przedmiotów o charakterze rytualnym, które archeolodzy nazwali „ekscentrycznymi” ze względu na ich dziwne i niezwykłe kształty. 

Wykonanie takich przedmiotów „ekscentrycznych” wymagało od rzemieślników wielkiej zdolności i zręczności. Jedne przedstawiają formy abstrakcyjne, inne zoomorficzne, jak na przykład węże lub małe skorpiony, znajdujące się w kolekcji Muzeum Popol Vuh w mieście Gwatemala. Majańscy artyści zdołali też stworzyć szczególnie piękne i delikatne wizerunki ludzi i bóstw, zwłaszcza boga K’awiil z jego charakterystyczną pochodnią na czole. 

Przedmioty „ekscentryczne” nigdy nie były używane jako narzędzia tnące. Niektóre z nich mogły stanowić ozdoby lub były składane jako dary w grobowcach. Część uczonych uważa, że „ekscentryki” przedstawiające boga K’awiil mogły – po dodaniu drewnianych uchwytów – służyć jako królewskie sceptry. Przede wszystkim jednak były one umieszczane w depozytach ofiarnych podczas poświęcania budowli. Jedne z najpiękniejszych „ekscentryków”, przechowywane obecnie w Regionalnym Muzeum Archeologicznym w Copán Ruinas (Honduras) zostały znalezione przez archeologów w depozytach ofiarnych upamiętniających poświęcenie Schodów Glificznych i świątyni Rosalila w Copán. 

Poniższa kolekcja przedstawia przedmioty „ekscentryczne” znalezione w depozytach ofiarnych i grobowcach na terenie majańskich stanowisk archeologicznych w Meksyku, Gwatemali, Hondurasie i Salwadorze. 

Kliknij na zdjęcie aby powiększyć / Click to enlarge

Regionalne Muzeum Archeologiczne w Copán Ruinas (Honduras)

  

 

Muzeum Popol Vuh w mieście Gwatemala

 

 

Muzeum Sylvanusa Morleya w Tikal (Gwatemala)

  

Narodowe Muzeum Archeologii i Etnologii w mieście Gwatemala

Narodowe Muzeum Antropologii w mieście Meksyk

  

Muzeum Ameryki w Madrycie

Didrichsen Art Museum w Helsinkach (Finlandia)

Muzeum na terenie stanowiska archeologiczne San Andrés (Salwador)

El Gran Museo del Mundo Maya de Mérida (Mérida, Meksyk)

  

  

  

 

El Museo Maya de Cancún (Cancún, Meksyk)

  

  

Museo Arqueológico Santa Barbara (Flores, Gwatemala)

  

   

   

  

  

  

  

  

  

Obsydian - szkło wulkaniczne - występuje w dwóch strefach wulkanicznych Ameryki Środkowej. Pierwsza to obszar przebiegający łukiem przez obecne stany Puebla, Hidalgo, Michoacan i Jalisco. Druga rozciąga się na południu, na ziemiach Gwatemali, Hondurasu i Salwadoru. Główne złoża krzemienia o dobrej jakości znajdują się na ziemiach stanów Chiapas, Campeche i Quintana Roo (Meksyk) oraz w Peten (Gwatemala) i Belize.