Polscy uczeni badają mumię z Collud z wykorzystaniem najnowszej technologii

Oryginalny artykuł: Lambayeque: delegación polaca investiga a momia de Collud con tecnología avanzada 

Grupa badaczy z Polski odwiedziła Narodowe Muzeum Archeologiczne im. Brüninga w mieście Lambayeque w celu przeprowadzenia nowatorskiego skanowania 3D i prześwietlenia rentgenowskiego mumii z Collud. Proces ten ma szansę ujawnić fascynujące szczegóły dotyczące życia tej kobiety, w tym diety, wieku i ewentualnych chorób, na które mogła cierpieć, co pozwoli uzyskać pełniejszy obraz życia w czasach prekolumbijskich. Pracami kieruje Judyta Bąk (doktorantka z Uniwersytetu Jagiellońskiego), której towarzyszy zespół ekspertów z Politechniki Poznańskiej. Stanowi to kamień milowy w badaniach nad kulturą andyjską, podkreślając międzynarodowe zainteresowanie dziedzictwem archeologicznym regionu Lambayeque. 

Mumia kobiety w muzeum w Lambayeque (źródło fot. Andina)

Templo de la Piedra Sagrada w Túcume jest unikatem w peruwiańskiej archeologii

Oryginalny artykuł: El templo de la Piedra Sagrada de Túcume es único en la arqueología peruana y mundial 

Archeolog i dyrektor Muzeum Túcume, Bernarda Delgado, podkreśla znaczenie książki o świątyni z okresu prekolumbijskiego, znanej jako Templo de la Piedra Sagrada na stanowisku archeologicznym Túcume, położonym w regionie Lambayeque. Jest to unikatowa budowla w peruwiańskiej archeologii, o czym świadczy książka „Túcume y el Templo de la Piedra Sagrada”, niedawno wydana przez Ministerstwo Kultury. Przedstawia ona wyniki ośmiu lat badań naukowych przeprowadzonych na terenie tego prekolumbijskiego stanowiska i pozwala przyjrzeć się jego fascynującej historii, architekturze religijnej i różnorodności darów ofiarnych związanych z tym miejscem. Bernarda Delgado Elias, która jest autorką jednego z rozdziałów podkreśla, że jej treść ujawnia nie tylko wyniki badań naukowych, ale przede wszystkim interdyscyplinarną analizę materiału zebranego podczas wykopalisk.

Stanowisko archeologiczne Tucume (źródło fot. Andina)

Jak dawne „kamienne kuchnie” przechowują sekrety kulinarne

Oryginalny artykuł: How ancient stone kitchens preserve food secrets 

Moździerz, tłuczek i deska do krojenia to współczesne wersje dawnych manos i metate znajdowanych na stanowiskach archeologicznych na całym świecie. Mano to ręczne narzędzie kamienne używane z metate do mielenia i rozdrabniania żywności pochodzącej z roślin i zwierząt. Metate to duży, płaski kawałek kamienia lub zagłębienie w podłożu skalnym. Te metate na podłożu skalnym, znane również jako metate na wolnym powietrzu, są szczególnie powszechne na stanowiskach archeologicznych, a najstarsze z nich pochodzą sprzed 15 500 lat. Teraz badacze z Natural History Museum of Utah wykorzystują nowe techniki, aby wydobyć mikroskopijne pozostałości roślinne zachowane w pęknięciach i szczelinach podłoża skalnego. Dzięki temu chcą dowiedzieć się więcej o ludziach, którzy je tam umieścili. Ich najnowsze odkrycia zostały opublikowane w czasopiśmie American Antiquity.

Lisbeth Louderback podczas wydobywania resztek roślin z metate na podłożu skalnym (fot. Stefania Wilks)

Ceramiczna butelka w formie ryby suche

Oryginalny artykuł: Cusco: declaran a botella suche de cerámica Patrimonio Cultural de la Nación

Ceramiczna butelka w formie ryby suche (Trichomycterus rivulatus) została uznana za Narodowe Dziedzictwo Kulturowe Peru wraz z 179 powiązanymi z nią elementami mineralnymi, ponieważ jest uważana za symbol andyjskiej tożsamości kulturowej. Przedmiot i znajdujące się w nim minerały pochodzą ze stanowiska Qowiqarana, położonego w Parku Archeologicznym Sacsayhuamán. Wzięto pod uwagę fakt, że naczynie to posiada szczególną wartość ze względu na jego znaczenie historyczne, technologiczne, społeczne i naukowe, stanowiąc świadectwo praktyk ceremonialnych Inków w okresie Późnego Horyzontu.

Ceramiczna butelka w formie ryby suche (źródło fot. Andina)

W Pałacu Inków w Oquendo odkryto grobowiec kultury Ychsma

Oryginalny artykuł: Hallazgo arqueológico en el Callao: descubren fardo funerario preinca de 800 años de antigüedad con cerámica y textiles de élite en el Palacio Inca de Oquendo

Kultura Ychsma, która rozwinęła się w dolinach Lurín i Rímac w latach 900-1470, odegrała fundamentalną rolę w prekolumbijskiej historii Limy i Callao. Jej przedstawiciele, zajmujący się rolnictwem, rybołówstwem i produkcją rzemieślniczą, stworzyli hierarchiczne społeczeństwo rządzone przez kastę kapłańską, której władza skupiała się w Pachacámac, głównym sanktuarium regionu. Terytorium tej kultury rozciągało się wzdłuż środkowego wybrzeża, aż do XV wieku, kiedy to Inkowie w ramach swojej ekspansji dotarli na ten obszar. Aneksja tego terytorium do Tawantinsuyu nie nastąpiła na drodze wojny, lecz poprzez stopniową integrację. Władze Inków uszanowały znaczenie Pachacámac i pozwoliły, aby sanktuarium nadal pełniło funkcję ośrodka religijnego i politycznego, choć pod nadzorem Cuzco. Najnowsze badania archeologiczne w Callao dostarczyły nowych dowodów obecności kultury Ychsma. W ramach prowadzonego projektu w Pałacu Inków w Oquendo odkryto ciało owinięte w tkaninę, liczące 800–1000 lat. Jak podaje kierujący pracami Hugo Benavides szczątki należą do osoby mającej około 1,55 m wysokości, przy której złożono czarne naczynie ceramiczne ozdobione wężem, charakterystycznym elementem ikonografii Ychsma, co pozwoliło archeologom określić przynależność tej osoby do kultury Ychsma.

Szczątki osoby z kultury Ychsma znalezione przez archeologów (źródło fot. Infobae/Paula Elizalde)

W El Gigante (Honduras) natrafiono na początki uprawy awokado

Oryginalny artykuł: Avocado cultivation’s ancient origins hold lessons for a changing climate 

Chwalone za swoje właściwości zdrowotne skromne awokado jest certyfikowaną gwiazdą świata produktów rolnych. Nowe badania antropologów Amber VanDerwarker i Douglasa Kennetta z University of California w Santa Barbara wyjaśniają historię udomowienia awokado. Wyniki badań zostały opublikowane w Proceedings of National Academy of Sciences. Jak podaje Douglas Kennett, rdzenni rolnicy z dzisiejszego Hondurasu wybierali z czasem większe awokado z grubszą skórką, co sprawiało, że te odżywcze owoce były bardziej produktywne i łatwiejsze w transporcie. Te celowo wybrane cechy promowały ich powszechne stosowanie w Ameryce Środkowej i Południowej.

Zwiększanie się wielkości pestek awokado w miarę upływu czasu wskazuje na selekcję większych owoców (fot. Thomas Harper/University of California, Santa Barbara)

Figurki z okresu preklasycznego znalezione w San Isidro (Salwador)

Oryginalny artykuł: 2,400-year-old puppets with 'dramatic facial expression' discovered atop pyramid in El Salvador 

Od 2018 roku archeolodzy z Uniwersytetu Warszawskiego prowadzą wykopaliska na terenie stanowiska San Isidro w Salwadorze w ramach projektu, którym kieruje Jan Szymański. W najnowszej publikacji w czasopiśmie Antiquity, Jan Szymański i Gabriela Prejs przedstawiają wyniki badań związane z odkryciem rzadkiej kolekcji glinianych figurek typu „Bolinas” datowanych na lata 410–380 p.n.e. Figurki Bolinas są związane z różnymi stanowiskami ze środkowego i późnego okresu preklasycznego (lata 1000–350 p.n.e. i 350 p.n.e.–250 n.e.), położonymi wzdłuż wybrzeża Pacyfiku w Gwatemali i najbardziej wysuniętego na zachód Salwadoru. Termin „Bolinas” pochodzi od nazwy prywatnego rancza w Salwadorze, Finca Bolinas, położonego 6 km na południe od miasta Chalchuapa. Na dużą kolekcję, składającą się z 95 figurek natrafiono tam około połowy XX wieku, chociaż kontekst, w którym zostały znalezione pozostaje niepewny.

Mapka przedstawiająca położenie stanowisk wspominanych w publikacji (autor: Jan Szymański/PASI, czasopismo Antiquity)

Ślady dawnych „pojazdów” w Nowym Meksyku

Oryginalny artykuł: 20,000-year-old evidence of ancient 'vehicles' discovered in New Mexico 

Starożytne ślady stóp i ślady ciągnięcia w Parku Narodowym White Sands w Nowym Meksyku wskazują, że pierwsi Amerykanie używali drewnianych „pojazdów” przypominających włóki. Służyły one do transportu towarów, a prawdopodobnie również ludzi ponad 20 000 lat temu. Uczeni z Wielkiej Brytanii i USA odkryli ślady przypominające sanie obok dawnych śladów stóp. Jak wynika z przeprowadzonego badania, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie Quaternary Science Advances, rdzenni mieszkańcy podczas prowadzonych z nimi konsultacji zasugerowali, że ślady te zostały pozostawione przez pewnego rodzaju drewnianą ramę wykonaną z dwóch połączonych ze sobą pali. 

Rekonstrukcja dawnych środków transportu (fot. Gabriel Ugueto, Bournemouth University)

Zaproponowano termin „kultura masy perłowej” dla pierwszych mieszkańców regionu Cabo

Oryginalny artykuł: Plantean el término “Cultura de la Madreperla” para designar la prehistoria de la región del Cabo 

Po 30 latach pracy naukowej nad materiałami archeologicznymi znalezionymi w Covacha Babisuri i 127 innych stanowiskach na wyspach Espiritu Santo i La Partida w La Paz, Kalifornia Dolna Południowa, wyniki ujawniają symbolikę światopoglądu, który mógł być ważnym czynnikiem w długiej tradycji kulturowej w regionie Cabo, określanej terminem „kultury masy perłowej”. Tak to definiuje archeolożka z Centrum INAH Baja California Sur, Harumi Fujita Kawabe, która wraz z innymi autorami opisała tamtejsze odkrycia w książce „Covacha Babisuri. Dwanaście tysięcy lat prehistorii na wyspie Espíritu Santo”. W latach 2001-2006 znaleziono tam 43 haczyki do łowienia ryb wykonane z masy perłowej, w tym jeden datowany na 8320 lat.

Stanowisko archeologiczne na wyspie Espiritu Santo (fot. Harumi Fujita)

Chapultepec - wodny raj, który gasił pragnienie mamutów i ludzi

Oryginalny artykuł: Chapultepec, un paraíso acuático que sació la sed de mamuts y de una ciudad

Chapultepec był jednym z pierwszych stożków wulkanicznych w Dolinie Meksyku, zanim formacja Chichinautzin zamknęła go 700 000 lat temu, co doprowadziło do powstania szeregu jezior. Wzniesienie to znajdowało się na skraju jednego z nich i z czasem stało się miejscem zamieszkania dla różnych kultur, które osiedliły się w tym regionie. Po niedawnym odkryciu pozostałości pomostu i kanału, do którego łodzie prawdopodobnie przybywały i z którego odpływały w kierunku jeziora Texcoco w późnym okresie postklasycznym (lata 1200-1521) (post: „Archeolodzy natrafili pod aleją Chapultepec na pozostałości kanału z czasów prekolumbijskich”), María de Lourdes López Camacho, badaczka z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) przekazała, że aby zrozumieć obecność tych i innych materialnych pozostałości na tym obszarze, należy cofnąć się o ponad 5 milionów lat, do końca trzeciorzędu, kiedy to zakończył się proces formowania się obszaru znanego dzisiaj jako Chapultepec, a także Peñón de los Baños, Zacatépetl i Tlapacoya. 

Detal z planu Miasta Meksyk autorstwa Juana Gomeza Trasmonte z 1628 roku (dzięki uprzejmości Marii de Lourdes  Lopez Camacho)

1000-letnia święta droga w pobliżu Kanionu Chaco

Oryginalny artykuł: Lasers reveal 1,000-year-old Indigenous road near Chaco Canyon that aligns with the winter solstice

Technologia LiDAR ujawniła 1000-letnią świętą drogę w pobliżu Kanionu Chaco w Nowym Meksyku. Naukowcy twierdzą, że droga była częścią rdzennego krajobrazu rytualnego, pełniąc funkcję ścieżki między naturalnymi źródłami i zrównując się ze wschodem słońca podczas przesilenia zimowego. Do tej pory uważano, że droga w Gasco mogła łączyć osady tubylcze w tym rejonie. Jednak nowe badania pokazują, że nie tylko święta droga jest tam o wiele dłuższa, niż myśleli, ale także, że biegnie do niej niemal równolegle inna nieznana wcześniej droga. Ponadto, obie drogi pokrywają się ze wschodem słońca w czasie przesilenia zimowego nad Mount Taylor, która do dziś uważana jest przez tubylców za świętą górę.

Mapa przedstawiająca położenie Gasco (źródło ilustracji: czasopismo Antiquity)

Badania ujawniają sezonowe uczty w prekolumbijskiej Brazylii

Oryginalny artykuł: The early roots of Carnival? Research reveals evidence of seasonal celebrations in pre-colonial Brazil

Międzynarodowy zespół, w którego skład weszli naukowcy z University of York (Wielka Brytania), Universitat Autònoma de Barcelona (Hiszpania) oraz Universidade Federal de Pelotas (Brazylia), przeanalizował fragmenty ceramiki pochodzące sprzed 2300–1200 lat, odkryte w okolicach brazylijskiej laguny Patos. Wyniki prac opublikowano w czasopiśmie PLOS ONE. Brzegi laguny charakteryzują się osadzonymi kopcami ziemnymi, znanymi jako Cerritos, które zostały zbudowane przez prekolumbijskich przodków, zwanych Charrua i Minuano. Uczeni wstępnie zidentyfikowali niektóre z najwcześniejszych dowodów produkcji napojów alkoholowych w regionie, a najnowocześniejsza analiza ceramiki ujawniła ślady napojów wytwarzanych z warzyw, prawdopodobnie bulw, kukurydzy cukrowej i palmy. Inne fragmenty ceramiki zawierały ślady, wskazujące na przetwarzanie ryb. Odkrycie to stanowi kolejny dowód potwierdzający przekonanie badaczy, że ludzie w czasach prekolumbijskich mogli gromadzić się wokół kopców, które miały symboliczne znaczenie jako pochówki lub oznaczenia terytorium, aby wspólnie świętować i ucztować, korzystając z sezonowej obfitości ryb.

Mapka przedstawiajaca położenie laguny Patos (źródło ilustracji: czasopismo PLOS ONE)

W Saskatchewan (Kanada) zachowały się ślady osady sprzed niemal 11 000 lat

Oryginalny artykuł: Carbon dating puts Sask. Indigenous archaeological site at almost 11,000 years old

Fragment węgla drzewnego odkopany na stanowisku archeologicznym w Saskatchewan i przebadany w laboratorium wskazuje, że miejsce to ma 11 000 lat i prawdopodobnie było wykorzystywane przez ludność tubylczą jako długotrwała osada. Według Sturgeon Lake First Nation (SLFN) stanowisko archeologiczne w pobliżu miasta Prince Albert w prowincji Saskatchewan sugeruje, że rdzenni Amerykanie zamieszkiwali ten region około 1000 lat wcześniej, niż dotychczas sądzono. Naukowcy, którzy pracowali na tym terenie latem ubiegłego roku i pobierali próbki do badań, w styczniu podzielili się swoimi pierwszymi odkryciami z Radą Âsowanânihk, organem SLFN kierującym projektem.

Archeolodzy Andrea Freeman, Glenn Stuart i Nicko Linares przyglądają się ciemnym liniom, które zostały utworzone przez dawne gleby zachowane pod osadami i mogą pomóc badaczom zrozumieć, jakie rośliny rosły tam tysiące lat temu
(fot. Alexandre Silberman/CBC)

Technologia LiDAR pozwoliła poznać rozmiary Guiengoli, miasta Zapoteków

Oryginalny artykuł: Remote sensing tools yield insights into abandoned pre-Columbian Mexican city 

Pedro Guillermo Ramón Celis, badacz z McGill University (Montreal, Kanada) odkrył, że Guiengola, XV-wieczne miasto Zapoteków w południowej części stanu Oaxaca (Meksyk), które do tej pory uważano po prostu za fortecę, było w rzeczywistości rozległym, ufortyfikowanym miastem. Guiengola zajmowała obszar 360 ha i została zbudowana na płaskowyżu, po południowo-wschodniej stronie góry o tej samej nazwie. Hiszpański dokument Relacion Geografica de Tehuantepec z 1577 roku opisuje ją jako miejsce, w którym wojska Zapoteków odparły atak Mexików pod wodzą Ahuizotla w 1497 roku. Jak podkreśla Pedro Guillermo Ramón Celis, dokładność tych informacji została potwierdzona przez dominikanina Francisco de Burgoa w 1674 roku. Pomimo to w zapiskach z XVI wieku nie pojawia się żadna wzmianka o tym mieście, co zdaniem badacza może sugerować, że zostało opuszczone przed 1521 rokiem. Badania dostarczyły jasnych dowodów na to, że Guiengola była stałą osadą o wiele bardziej złożoną niż podają opisy etnohistoryczne. Wcześniejsze projekty archeologiczne ujawniły tereny o charakterze publicznym, ceremonialnym i mieszkalnym, w tym dwie największe świątynie. Do tej pory jednak rozmiary Guiengoli pozostawały nieznane.

Guiengola (fot. Pedro Guillermo Ramon Celis)

Unikalny system drenażu i nawadniania w Amazonii

Oryginalny artykuł: Discovery of a unique drainage and irrigation system that gave way to the 'Neolithic Revolution' in the Amazon

Jak wynika z odkryć zespołu badaczy z Institute of Environmental Science and Technology (ICTA-UAB), Department of Prehistory na Universitat Autònoma de Barcelona (Hiszpania) oraz uniwersytetów w Exeter, Nottingham, Oxford, Reading i Southampton (Wielka Brytania), University of São Paulo (Brazylia) i współpracowników z Boliwii prekolumbijskie społeczeństwo zamieszkujące Amazonię rozwinęło zaawansowany system inżynierii rolniczej, który pozwalał na uprawę kukurydzy przez cały rok. Wynik ten przeczy wcześniejszym teoriom, które negowały możliwość występowania w regionie intensywnego rolnictwa monokulturowego. Wyniki badań, opublikowane w czasopiśmie Nature podają, w jaki sposób prekolumbijskie społeczeństwo Casarabe z Llanos de Moxos w Boliwii zaprojektowało i wdrożyło innowacyjny system inżynierii krajobrazu, obejmujący budowę rozległych kanałów odwadniających i stawów. Postęp ten umożliwił przekształcenie zalanych tropikalnych sawann w wysoce produktywne pola, co dało początek „rewolucji neolitycznej” w Amazonii, rozumianej jako proces zmierzający do przestawienia gospodarki na produkcję zboża.

Stawy odkryte na badanym obszarze (fot. Umberto Lombardo)

W Ekwadorze znaleziono wyjątkowy pochówek kobiety

Oryginalny artykuł: 1,200-year-old remains of dismembered pregnant woman in Ecuador hint at 'enigmatic' sacrifice to thwart El Niño 

Archeolodzy z kilku uniwersytetów w USA, prowadzący wykopaliska w Ekwadorze odkryli bogaty pochówek ciężarnej kobiety i jej płodu. Kobieta zmarła około 1200 lat temu, a badania jej kości ujawniły, że została pobita, a jej ciało rozczłonkowane. W grobie znaleziono też głowę innej osoby i ofiarę całopalną, co skłoniło uczonych do podejrzeń, że została ona złożona w ofierze. Jak podaje Sara Juengst (z University of North Carolina w Charlotte) ten dość zagadkowy pochówek został znaleziony na terenie Buen Suceso i związany jest z tak zwaną tradycją Manteño (lata 650–1532), okresem który charakteryzował się złożonymi systemami wodzostw ludności nadbrzeżnej, zajmującej się głównie rolnictwem.

Mapka przedstawiająca polożenie stanowiska Buen Suceso (źródło ilustracji: Latin American Antiquity)

W Chupacigarro (dolina Supe) odkryto budowlę piramidalną

Oryginalny artykuł: Hallazgo arqueológico en valle de Supe: descubren nuevo edificio piramidal en Chupacigarro

Multidyscyplinarny zespół z Caral odkrył budowlę piramidalną w tak zwanym „Sektorze F” stanowiska archeologicznego Chupacigarro, położonego w odległości jednego kilometra na zachód od Caral, w dolinie rzeki Supe (prowincja Barranca, region Lima). Prowadzone niedawno prace wykopaliskowe pozwoliły odsłonić tę budowlę, która była pokryta wyschniętymi drzewami huarango i zaroślami. Po ich usunięciu widać było kamienne mury, które tworzą co najmniej trzy nałożone na siebie platformy. Mury te składają się z dużych, pionowo ustawionych kamieni zwanych huancas. które wyznaczają narożniki czworokątnego budynku i centralne schody, umożliwiające dostęp do górnej części budowli. Ministerstwo Kultury podkreśliło, że badania tej budowli piramidalnej pozwolą zespołowi z Caral (kierowanemu przez Ruth Shady) poznać pełny układ urbanistyczny ośrodka Chupacigarro i udostępnić go zwiedzającym wraz z Caral. 

Budowla piramidalna odkryta przez archeologów w Chupacigaro (źródło ilustracji: Andina)

Pozostałości kukurydzy i innych roślin na dawnych żarnach

Oryginalny artykuł: Identifican restos de maíz en artefactos de molienda de más de 6,000 años, hallados en sitio hoy ocupado por Xochimilco

Na dawnej wysepce na środku jeziora Xochimilco w mieście Meksyk znajduje się dziś stanowisko archeologiczne San Gregorio Atlapulco, przykładowe miejsce, w którym można dowiedzieć się o przejściu od łowiectwa-zbieractwa do rozwoju pierwszych osad na tym obszarze w okresie od 8000 do 5500 lat temu. Prawie 10 lat po badaniach archeologicznych miejsce to rzuca nowe światło na procesy, które doprowadziły grupy łowców-zbieraczy z końca plejstocenu do osiadłego trybu życia w środkowym holocenie, co wynika z badań laboratoryjnych przeprowadzonych w latach 2013–2015. Na podstawie prac archeologii eksperymentalnej i analiz mikroskopowych specjaliści z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH) oraz Narodowego Uniwersytetu Autonomicznego Meksyku, odnaleźli na zachowanych fragmentach żaren ślady obróbki roślin i zidentyfikowali ich pozostałości.

Pozostałości dawnych żaren znalezione w San Gregorio Atlapulco (fot. Projekt AISACM)

Artystyczna złożoność tatuaży na 1200-letnich mumiach z Peru

Oryginalny artykuł: Destacan complejidad artística de tatuajes en momias de Perú de 1,200 años de antigüedad 

Thomas G. Kaye (z Foundation for Scientific Advancemeny, Arizona, USA), Judyta Bąk (z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków), Henry William Marcelo (z Universidad Nacional José Faustino Sánchez Carrión, Huacho, Peru) i Michael Pittman (z School of Life Sciences, University of Hongkong, Chiny i Institute of Archaeology, University College, Londyn, Wielka Brytania) przebadali ponad 100 mumii kultury Chancay w poszukiwaniu tatuaży. Ta praktyka kulturowa spotykana jest na całym świecie od ponad 5000 lat, od Europy po Azję i Amerykę Południową. Obecnie dzięki wykorzystaniu fluorescencji stymulowanej laserem odkryto tatuaże na 1200-letnich mumiach z Peru. Wyniki badań opublikowano w czasopiśmie naukowym Proceedings of the National Academy of Sciences, a analiza tych rysunków na skórze sugeruje, że niektóre z nich były efektem szczególnego wysiłku, wykazującego złożoność artystyczną. 

(A) Rysunek przedstawiający figurkę ceramiczną z tatuażami podobnymi do tych zachowanych na zmumifikowanych szczątkach.
(B) Przykład sztuki tekstylnej. (C) Położenie Chancay. Artefakty ze zbiorów Muzeum Archeologicznego „Arturo Ruiz Estrada”
(źródło ilustracji: Proceedings of the National Academy of Science)

X'baatún, dobrze zachowane miasto Majów na Jukatanie

Oryginalny artykuł: Proyecto arqueológico explora X’baatún, un sitio maya bien conservado en Tekal de Venegas, Yucatán

20 lat temu w Tekal de Venegas na Jukatanie powstał Park Oxwatz, zarządzany przez stowarzyszenie ekoturystyczne, które w 2018 roku połączyło siły z grupą archeologów, złożoną ze specjalistów z Hiszpanii i Meksyku, aby badać i pogłębiać wiedzę na temat miasta Majów X'baatún, które rozpościera się na obszarze o powierzchni 5,5 kilometrów kwadratowych. Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) przeprowadził tam sześć sezonów wykopaliskowych, którymi kierowali Juan García Targa i Carmen Varela Torrecilla. Dostarczyły  one informacji o tym miejscu, zarejestrowanym w Atlasie Archeologicznym Jukatanu w 1980 roku.

Plan X'baatun (Projekt Izamal 2005, autorzy: Jose Estrada Faisal i Miguel Covarrubias) 

Miasto Majów Ichkabal zostało otwarte dla zwiedzających

Oryginalny artykuł: La antigua urbe maya de Ichkabal abrió sus puertas como zona arqueológica, en Quintana Roo 

Po dwóch latach owocnego dialogu i skoordynowanej pracy pomiędzy Narodowym Instytutem Antropologii i Historii (INAH) i władzami gminy stanowisko archeologiczne Ichkabal (stan Quintana Roo) zostało oficjalnie otwarte dla zwiedzających, dołączając tym samym do listy 194 obiektów dziedzictwa kulturowego prekolumbijskiego Meksyku, udostępnionych dla publiczności. 10 stycznia 2025 roku ostatecznie zostało sfinalizowane porozumienie pomiędzy władzami gminy i INAH o zajęciu 113 hektarów, obejmujących obszar Ichkabal, którego nazwa oznacza „Pomiędzy Bajos” (bajos to określenie zagłębień terenu, w których podczas pory deszczowej gromadzi się woda, często spotykanych na ziemiach Majów).

Budowle w Ichkabal (fot. CINAH Quintana Roo)

Odkryto sieć tuneli Inków pod Cuzco

Oryginalny artykuł: ¿Pasajes subterráneos en Cusco? Hallan red inca que comunica el Coricancha y Sacsayhuamán

Archeolodzy Jorge Calero Flores i Mildred Fernández Palomino poinformowali o odkryciu podziemnych przejść Inków pod miastem Cuzco, które łączą świątynię Coricancha z Sacsayhuamán, położonymi odpowiednio na wysokości od 3400 do 3700 metrów nad poziomem morza. Jorge Calero Flores i Mildred Fernández Palomino są absolwentami Narodowego Uniwersytetu San Antonio Abad w Cuzco, gdzie pracują od 1997 roku. Od czterech miesięcy wraz z multidyscyplinarnym zespołem badaczy i przy pomocy międzynarodowych ekspertów z firmy Proceq prowadzą prace związane z tak zwaną chincana, które to słowo w języku keczua oznacza „labirynt”.

 Projekt Archeologiczny Chincana (źródło ilustracji: Andina)

Zakończenie prac w Teopantecuanitlán (stan Guerrero, Meksyk)

Oryginalny artykuł: Concluye rehabilitación de la Zona Arqueológica Teopantecuanitlán, en Guerrero

Narodowy Instytut Antropologii i Historii (INAH) zakończył prace remontowe ogrodzenia obwodowego, a także instalacji i wyposażenia sali wprowadzającej na terenie stanowiska archeologicznego Teopantecuanitlán, położonego w gminie Copalillo (stan Guerrero, Meksyk). Interwencje te przeprowadzono w ramach programu „Święte miejsca i szlaki pielgrzymkowe” finansowanego przez Narodowy Instytut Ludności Rdzennej, w odpowiedzi na prośbę mieszkańców Acingo, Tinajas i Tenantitlán w regionie Alto Balsas, dla których Teopantecuanitlán jest najważniejszym i najświętszym miejscem.

Stanowisko archeologiczne Teopantecuanitlán (fot. CINAH Guerrero)

Nowe badania pokazują dużą różnorodność bakterii wywołującej kiłę w Ameryce przed przybyciem Kolumba

Oryginalny artykuł: Bacteria causante de la sífilis tuvo alta diversidad en América, previó a la llegada de Colón, revela estudio

Jak wynika z artykułu opublikowanego w brytyjskim czasopiśmie naukowym Nature, dzięki multidyscyplinarnemu badaniu debata na temat pochodzenia kiły (Treponema pallidum pallidum) nabrała zdecydowanego postępu. Wyniki przeprowadzonych prac pokazują, że w Ameryce istniało duże zróżnicowanie Treponema (bakterii wywołującej tę chorobę) na długo przed przybyciem wyprawy Krzysztofa Kolumba w 1492 roku. W analizie prowadzonej przez Kirsten Bos, zajmującą się paleopatologią molekularną i Johanessa Krause (z Instytutu Maxa Plancka w Lipsku, Niemcy) uczestniczyli naukowcy z kilku krajów Ameryki, w tym dwoje badaczy z Narodowego Instytutu Antropologii i Historii (INAH): Jorge Arturo Talavera i Lourdes R. Couoh. Badania potwierdzają, że kiła i inne choroby, takie jak malinica i bejel, wywoływane przez ten rodzaj bakterii charakteryzujących się spiralnym kształtem, miały swoje korzenie w Nowym Świecie i stamtąd zostały przeniesione do Europy pod koniec XV wieku, wywołując intensywną epidemię w XVI wieku. 

Wizerunek osoby chorej na kiłę z 1496 roku autorstwa Albrechta Dürera. Oryginał znajduje się w Muzeum Wellcome w Londynie (ilustracja dzięki uprzejmości Lourdes Hernández)

W Choquequirao zakończono renowację 187 platform Inków

Oryginalny artykuł: ¡Choquequirao en todo su esplendor!  

Peruwiańskie Ministerstwo Kultury poinformowało, że po czterech latach ciężkiej pracy udało się odrestaurować 187 prekolumbijskich platform w sektorze Paqchayoq, stanowiącym część Parku Archeologicznego Choquequirao. Inwestycja kosztowała ponad 10,9 milionów peruwiańskich soli i objęła badania archeologiczne, konserwację i renowację obiektów oraz adaptację środowiska naturalnego. 

Park Archeologiczny Choquequirao (źródło fot. Andina)